جواهرده رامسر- استان مازندران

عکس: محمد ولی تکاسی شهریور1394

* حق چاپ، کپی برداری و هرگونه استفاده برای نگارنده محفوظ است.

http://s6.uplod.ir/i/00727/46fhredknhn2.jpg

http://s6.uplod.ir/i/00727/cxx7xuhh07sy.jpg

https://newsmedia.tasnimnews.com/Tasnim/Uploaded/Image/1397/07/30/1397073022120678315715264.jpg

https://newsmedia.tasnimnews.com/Tasnim/Uploaded/Image/1397/07/30/1397073022095015715715224.jpg

معرفی روستای زیبای توکاس اشکور
 این روستا با روستاهای دارجه، پی آغوزین، شفیع آباد، مومن زمین و منطقه دامداری لی خوانی همسایه بوده و در 60 کیلومتری بخش رحیم آباد و 75 کیلومتری جنوب غربی شهرستان رودسر واقع شده است.

دکتر منوچهر ستوده صاحب کتاب از آستارا تا استارباد در کتاب خود آورده است که: در این روستا در سال 1346 سکه های مسین قدیمی پیدا شده است.

قله صلوات کوه یا سواته کوه و بقعه سام و لام مناطقی هستند که در بالاترین نقطه این روستا قرار دارند.

منطقه دامداری لی خوانی از نقاط معروف دیگری است که در میان این روستا و قله صلوات کوه قرار دارد. نکته جالب توجه در مورد این منطقه دامداری در مقایسه با مناطق دامداری دیگر اشکور اینست که مکانی را برای استحمام گوسفندان ایجاد نموده اند.

برخی نیز گفته اند معنای تکاس تلطیف شده "توکاسه" است. چون این روستا نسبت به روستاهای اطراف خود در ارتفاع پایین تری قرار گرفته است آن را به این نام خوانده اند(نگارنده).

مازی دره و سارم و شاراج و تکاس

یا باقی از قراء با اصل و اساس

گویند که سَروَری به علم است و عمل

نه بسته به جای خاص و نه شکل و لباس

عکس ارسالی:علی آقا بزرگ زاده

منبع:سایت روستای مایستان اشکور

پیره خَره و گُل اَوسار(افسار)

«خر پیر و افسار رنگین»

محمد ولی تکاسی

mwtokasi@yahoo.com

قدیما ، بی حق نوبان گوتِن: جِوانِ به خواستگاری نَرِس پیرشانِ به خَر خریدن!.  هر دو تَه کاره خرابا کانِن. آدم که پیرا بونو دِ وی طَبَری بوگوت نیَه!. رِسلَه خودشته رِچِ نِدارِه. هر جایَه پینیک(وَصله) بزَنِه یِه جای دیگر داسونِه!.              

 هیتَه کریش کَشی دَرِه تا بَنِه بِمیرِه.

 اَلَن جوانشان قدر خوشته جوانی یَه کمتر دانِن. بعضی پیرشان هم قدر و قیمت زندگی یَه خوب نُدانِن. در جوانی تی قوِت تی لِنگِ دَرِه در پیری تی قوّت شونو تی چَکِنِ رِه(کنایه: پرحرفی).

خر چی دانِه بهای زعفرانِ پیربز چی دانِه بهای بابُرانِ(جنگلی در بین راه جواهرده).

هِچ کی قبر سر بنویشت نَنَه:" فلانی از وشنِه بامُرد یا خوشته کارشانِ هَمَه انجام بَدَه بعد بَنِه بامُرد. در زندگی زیاد دُوسون فقط تی چُموش پارِه بونِه. دِ خیلی زیادَم دار و هال دَکِت نِشَنِه . هر چی ویشتر بُدُوی هَندَه خوشتِه جا سَر هِسِّه. کمتر کسی به آخرش رِسَنه.

قدیما گوتِن: هِچ کی خو عاقبتِ خبر نِدَرِه. اَلَن یِه نصف آدمشان وَختی پیرا بونِن ایشانِ جوانی گُل کانِه. تازه خَنِه بوشِن دونیایَه بَنِن. بریز و بپاش بوکونِن. فیل شان یاد هندوستان کانِه.تجدید فراش کانِن. تازه، عُروسی هم گَرِن.

 بقول معروف " پیر خَره و گل اَوسار(افسار).

یا " پیره خره و کوت کوتی(نام علفی خوشبو).

خر خُفته هیچ جو  نِدارِه!

mwtokasi@yahoo.com

اَلَن چند سالِه که مو هرجا شونِم وینیم: "پَئر شونو کارِه  وَچِه دارِه(داس مخصوص دروی برنج) جا دَنِه". این یعنی این که جِوانَم جِوانای قدیم. تا سر چَرخَه دِبی، شان(می­رفتند) قاصدی وَگِرِسنابان(بر می گشتند). بی مزد و بی ­منّت. اَلَن جوانِشانِ دَست یِه لیوان آو هم هِگیت نِشَنِه تا چه بَرسِه تِرَرِه یِه کاره درست و حسابی انجام بَدِن وی دل دِ وَنگ دِنی بی!

چند سال پیش وَچگِه پا بیشکسِ با  وی پَئر(پدرش) وِرِه کولِ گیت بابُرده درمانگاه تا وی پایَه گچ بَتِن. به این امید که" پسر هنگام پیری دست پدر را بگیری"! ولی افسوس!

بعضی جوانِشان تا لِنگ ظهر خاسَنِن اَمِه وَرَسَنِن گونن: مار(مومَه) ناهار چی دِریم؟

مار هم گونِه : تُف بر حیای تو بی یَه! اَلَن 2 ساعت از ظهر هم بگذشته. هوتو خاتِنِه بی(می خوابیدی) تا شَنسَه سَر(غروب). نماشتِه سر(سر شب) تی پَئر هَمرَه شام خواردِه!

 پَئر هم خسته و کوفته زمین سر خانه هَنه با گونِه: پسر تا چقدر بی­عاری و بیکاری؟ از فردا باش خوشتِه روزی دُمال. مو دِ تِی خرجی یَه  دَ  نوتونِم. " خر خُفته هیچ جو نِدارِه!".

سختی زندگی

امسال، زَئره که گونِن زیندگی تِرِه خیلی فوگیت دَرِه! از وَختی که تی زِنِه به رَحمت خدا بوشا اَزَز رُئو بِمِه!.

 امسال خا هوا هَم خوشتِه سَرِ خواردَرِه .تِمام توم جارِه، باغ و بولاغ آو بابُرده. تا زِن نابُری هم تِرَرِه سخته هم تی اولادَرِه. هَلَه طیفیلی یَن(کوچک و ضعیف­اند) تا گَتِّه وَکِن خودش عمری­یَه. "گوساله تا گاو شود دل صَحَب(صاحاب) آو شود".

نیا بوکون؟. گُلِه مَن(دِل) ماس، اَندی بَنه سووم بَزَه(کپک زد). تی خانه سر تا پا وَکِتِه کارتِلَن(عنکبوت). تی حصیر بُن دُدُم(حشره گوشخیزک) راه شونو.

سالی ماهی چُتَه وَکِه  بیشی کار سر عَمَلِگی بوکونی تا بُتونی خوشته خرج زیندگی یَه دَربِیِری. خوشته وَک وَچه­گِه  شکم دل پُلا داکونی اُشان تَنِ رَخت.  

تا دونیا دنیا با "هر چی سنگِ برای کُل لِنگِ". تو خا جانمرگ مُردِن اولاد نی یَه! هَندَه کَساکوتی بَزِن(سعی کُن) بِن تونِه تی دوکاره وَرزایَه بُوروشی(بفروشی)  یِه ماشین هِگیری بیشی خط ییلاق مسافرکِشی.

خدایا، مَردِگه و زنِگه اگر خَنِه بابُری کَسَن هَمرَه بابُر.

 "یِه توب یِه شوب"(با یک تب و در یک شب). تی عدالت شُکر!

پِئز پِئزو

-میلجَه پُورچه کِ توک خوانِه پِئز پِئزو

کَل اِسمال گاو پُرام بابا دِ شیر نَدَنِه

سرگالش اِمیر هم  خوشتِه گوسندِشانِ سِراگاه دِل جمعا کُرده

نیماکاگری هم دِ وَر دَکتِ

دِ نه گوسِندگالش پیدایَه، نه گاوگالش!

همه  خانه نشیرِن(خانه نشین بابان)، دِ اُشان چُم نَتَجِنِه

دِبار اُشان قوّت سِلینگاسَر دابا  اَلَن فقط اُشان چَکِنِ

اَمِه خانه دیمِ چراغ، اَمِرَره تِریکِ(تاریکِ)

دونیا می چُم میجیکِ مِیداد کَشَنِه(کنایه: سرزنش دنیا)

-میلجَه پُورچه کِ توک خوانِه پِئز پِئزو

امسال پَرتخال هم پول وَنِکِت

کشاورز رِه فقط دُو دُو دَبا

وی زحمتِ حاصِلِ یکی دیگَر بارِه

کارکردن خَر و خوردن یابو

دِبار اربابِشان، مردوم ایلجاری باردِن

اَلَن هم مُردوم دَس رنج  دلّال خواردِه  دَرِه

بَد کننده خودَش کَشِنِه

کشاورز رِه زیندگی راحت نِمَه با

هَمَش رَنج و سختی وینِه

-میلجَه پُورچه کِ توک خوانِه پِئز پِئزو

کِلّه اِسمال(کربلایی اسماعیل) هم  دِ، فوسُس ِ

وی زنِ گِه تلیک هم دَر بِمَه با ، کین نِشیر با(جاخواب بود)، پَرسال فوگوردِس(مُرد).

کِلّه اِسمال چَن بار قبرستانِ سِنگ تَوَدِبا

به ظرف زور شربت و حَبّ دِنه(قرص)،  سوزن(آمپول) وِرِه سرپا بِدَشتِن

پَرسال، مِشتی حسن بِرزیگَرِ  گُلِه هم وِگیتِن(وَتِن)

وی زاک و ذکور هَلَه اِرث و میراثَ سَر، کَسَنِ هَمرَه گفت و گو دَرِن

دونیا دل هِچّی مونِم زَئن ندارِه،  یِه روز جار شونه  یِه روزم جیر هَنِه!

هر گل بهاری یِه پئزی هم دَرِه، هر جوانی هم  یِه پیری

امروز تی هَمساده نوبَتِه  فردا هم تی دُمال موجَنِن.

وِشِم هم همیشیک خوانِه:

بَد بَدو[1]. به امروز خودَت غَرّه نوباش، شاید تی وَرَق هم، وَگِردِس(دَگِردِسِه)!

                                                                                                               محمد ولی تکاسی - پاییز سال 1397

[1] - بَد بَدو نام دیگر پرنده ای به نام بلدرچین است که در لهجه گیلکی رامسری به آن "وِشِم" می گویند و بر این باورند که معنی آواز این پرنده به صورت زیر معنی می شود: "بَد بَدو" یعنی کار بَد، بد است.

http://shomalgardi.com/wp-content/uploads/2015/10/%D8%B1%D8%A7%D9%85%D8%B3%D8%B1-%D8%AC%D8%A7%D8%B0%D8%A8%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B1%D8%A7%D9%85%D8%B3%D8%B1-%D8%B4%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%B1%D8%A7%D9%85%D8%B3%D8%B1-.jpg

http://www.farhangnews.ir/sites/default/files/content/images/story/94-04/15/farhangnews_133781-381724-1436197457.jpg

این افراد مشورت نمی‌کنند. به هر دلیلی برخی حتی کتاب نمی‌خوانند، به اینترنت سر نمی‌زنند و فیلم نمی‌بییند. به نظر می‌رسد آنها قبل از اینکه حرفی را بزنند یا متنی را بخوانند با کسی مشورت نمی‌کنند و از آنها نظر نمی‌خواهند.

در جوامعی که دروغ ناپسند نیست تیشه بر ریشه اعتماد و صداقت افراد درست کار زده می شود. اگر مسئولی دروغ بگوید و نتواند به حرفهایش عمل نماید با دست خود ریشه بی اعتمادی را در اذهان مردم پرورانده و نهال بدبینی را در دل آنها می کارد.

https://dc585.4shared.com/img/0wjYtvWCca/s24/16223c29328/happy-new-year-nikta-_?async&rand=0.3455787942638189

https://dc611.4shared.com/img/bCahAiWzei/s24/161126f2790/__online?async&rand=0.6814628805789407

پدر: عجب ویری اَمِرِه وَکِته! "همه رِه ویر وَکنِه اَمِرِه ویرها - همه کس سگ گَرِه اَمِرِه کوتکا.". امه خوشتِره دِرگا کیا و بیایی دِریم کلی مردوم مشکل حَل کانیم امَِّه از حل مشکل خودِمان بُمانسیم.  "دِرگا حاج مُحسن   دُرون کَل مُحسن" ! . بگوتِم درس بُخوان یا حرفه ای یاد بگیر دو فردای دیگر هم خوشته آقا باشی هم خوشته نوکر.  پسر آخر تی آو  کم با تی نان کم با، تی پول توجیبی­ کَم با. می خانه فرش بابُرده بوروتِه تا خوشتِرَرِه موتور هِگیری!. مرگ هم خَسِّه  وَسِه بیشی قبرستان! مِرِه رُسوای خاصَئن(خاص و عام) بوکردِه. مو خوشتِه آورویَه کَچه هَمرَه جمعا نوکوردِه بام  تا تو وِرِه بیکَلی دور. مو ذرّه ذرّه جمعا کُرده بام بعد از 60 سال زیندگی.نِداری.

رو به پسر می­ گوید: اَی تی بِکَشتِه بِچِیَه پَئر روح دل ر .......دم! هرگز سَر ندِشتِه بی . الهی  بیشی آجان گُلِه ور بَنی  دِ  وَنِرِسی به حق این  نور چراغ!! 

مادر: حاج آقا، دِ وَسّا کُن ." کربلا و مکّه شان بهانَه.  کربلا ، مکّه داخل خانِه". هَنده زبان خوش هَمرَه  بهتر جواب دَنِه!(خوشامَه بَزِن). دو فردای دیگه وَچه شونو سَر به صَحرایی وَکِنه دِ وِرِه جمعا کُرده نِشانِه. جوانِن جاهِل!

چراغی که خانه دل واجبِه مسجد حرامِه. یِه تیکِّه زمین دَرِم بَنَه دَشتِم می مکّه شانَ رِه.  اُنِ روشَنِم وِرَرِه مغازه زنم. مشغول باباشه!. هر چیزی یَرِه زیادی تُندا نوباش، وِرِه درازِه نَدِه. بیخودی هم مِرُرِه تسبیح آو نکش. پیغمبر مگر نوگوتِه با "بهترین شما نزد مردم با اخلاق ترین شمایَن".

پس بیخود تقلید مسلمانی را درنیار.  پیغمبر مگر نفرموده است:

" بهترین شما نزد مردم با اخلاق ترین شما هستند".

کرات پیله

شَن سَه سَر، گاو دامان مَن گورانِه کُرده

کَم کَمِه را دَکِت بِمَه  تا کوتِه گِه سَر( لِه که سَر)

کولِه هم خوشتِه ماره گِه  گورِه کُردِه

گالش زِنِه "کولِه کِشِت"گِه  وَتِه راه دَکِت

برسی یَه  خوشته گاوه گِه پیش

یِه نیا اُونو بُکُرد یِه نیا هم آسمان دلِ ستارَه

خوشته هَمرَه دل گَبه زَه گوته:

م.....ار م....ار بی یَه، می زرد کِلاچ گاوِه بی یَه

مو ای دونیا دِل فقط ترِه دارِم

تِرَم فقط مِرِه داره با تی کولِه گِه!

م.....ار بی یَه  م....ار بی یَه، می زرد کِلاچ گاوِه بی یَه

پَرسال پِئز، چندی اَمِرَرِه نَحس با

می وَچَه بُشا دار سَر کِرات پیله بچینِه  هوجو جیرکَت

یِه اِشکَت بوشا وی جیار مَن

کسی خبردار نابا تا هوجو جان بَدَه

اَمان، اَجَل وِرِه مهلت نداد

فقط هیجده سال دَشتِه، اجباری بوشابا

بمابا مرخصی  تا وِره سررشته بَدیم

ای افسوس، تازه وِرِه شربت بُخواردبیم.

ای پِسُرا   پِسُر، تو بیشی   یِه کولبار می دل سر بَنِه

دل خا سارُخ  نی یَه مو ورِه واکُرده نوتونِم

می دل خیلی دو  دارِه دِ هِچّی گوتِه نوتونِم!

ترجمه:

هنگام غروب، گاو در داخل جنگل نعره می زد.

کم کم را افتاد و تا  تپه نزدیک آبادی آمد

گوساله هم مادرش را صدا می کرد.

زن گالش ریسمان گوساله را برداشت و راه افتاد

رسید به ماده گاوش

یک نگاه به او کرد و یک نگاه هم به ستاره در دل آسمان

با خودش آهسته حرف می زد  و می­گفت:

 مادر من  مادر من بیا، گاو زردرنگ من بیا

من توی این دنیا فقط تو را دارم

تو هم فقط من و گوساله ات را داری!

مادر من بیا مادر من بیا، گاو زردرنگ من همراهم بیا

پاییز پارسال چقدر برای ما نحس بود.

بچه ام رفت بالای درخت تا میوه درخت لیلکی(کرات) را بچیند همانجا سرنگون شد.

یک چوب نوک تیز در داخل جگر او فرو رفت.

هیچ کس خبردار نشد تا جان داد.

امان، اجل به او مهلت نداد

فقط 18 سال داشت، سربازی رفته بود

مرخصی آمده بود. تا برایش خواستگاری برویم.

افسوس، تازه برایش شربت خورده بودیم.

ای پسر تو رفتی اما یک کولبار غم بر دلم گذاشتی.

دل که مثل دستمال سفره نیست من نمی توانم آن را پهن کنم.

در دل من غم بسیاری است دیگر چیزی نمی توانم بگویم!

محمد ولی تکاسی

آذرماه 1396

https://dc737.4shared.com/img/EQTO0ppwba/s24/155cad93ef8/IMG_9419?async&rand=0.10735506454503618

عکس: محمد ولی تکاسی

جنت رودبار رامسر 1395

http://www.espilat.com/news/wp-content/uploads/image/89/samamous-1.JPG

سُماموس

سماموس آسماموس، آ سماموس

آو دِریا بِمَه نیم راه بُمانِس

تِرِه خَسِه نِدی بی نِگیتی بی دوس

تی غُصه پُر بابا می دِل بُمانِس

https://www.tarafdari.com/sites/default/files/contents/user179330/content-image/0s3g8jb3yvh32ot6ot99_1.jpg

اشکور: که در اصطلاح دیلم به آن جورسی می گویند. بر گرفته از دو کلمه  (اَشک) و (ور ) می باشد .اشک بر گرفته از سر سلسله اشکانیان و پسوند ور به معنی قلعه می باشد که زمانی این منطقه تحت حکومت اشکانیان بوده است.

اشکور نیز منطقه‌ای کوهستانی است که تاریخ کهنی دارد و در کتاب‌های اوستا، حدود العالم، تاریخ گیلان و دیلمستان و … از آن یاد شده و این سرزمین را محل اقامت برخی از طوایف اشکانیان  می‌دانند.

(اقتباس ازسایت شخصی اقای ارش نور اقایی).

http://www.shomalnews.com/photo/1642158.jpg

لحظه های اشکور یادش بخیر            جاده های پر خطر یادش بخیر

باغ های فندق و گل گاوزبان              خنده های رهگذر یادش بخیر

نوعروسان غروب اشکور                        مهره های چشم نظر یادش بخیر

بوی باران در میان دست ها              دست های پر ثمر یادش بخیر

از سروده های جناب آقای فریدون علیپور تکامجانی

http://sososite.org/wp-content/uploads/2013/02/252627_504539789597989_724375709_n.jpg

اولی: کوجار بوشوم  از دست این قوم یأجوج و مأجوج!

اولی: از دست این قوم  یأجوج و مأ جوج (کنایه: مایه دردسر) کجا  پناه بیاورم!

دومی: یِه کَم خوشته چُم فوچین. آدم هر سگی یَه رِه خا پَئه  وِنیگَره.

دومی: کمی چشمهایت را ببند(کنایه: ندیده بگیر). آدم که برای هر سگی  چوب  بر نمی دارد.

اولی: به گمانم  ایشانِ وَحی رِسَنِه. یِه دفعه 180 درجه وَگِردَنِن دِ اصلأ تِرِه  نیشناسَنِن.

اولی: به گمانم به ایشان الهام می شود. ناگهان 180 درجه بر می گردند دیگر اصلن تو را نمی شناسند.

دومی: تا پول داری  رفیقتم   قربان بند کیفتَم.

دومی: تا پول داری رفیق تو هستم   قربان بند کیف تو هستم.

اولی: آدم درد خنده گَرِه. چقدر چاپلوسی و بادمجان دور قاب چین. تا قبولا باشِن،مقامی هگیرِن یِه پست سر بَسِّن. دِ خدایَه هم بنده نی یَن!

اولی: انسان خنده تلخ می کند. چقدر چاپلوسی و تملّق گویی. تا  قبول شوند و مقامی به دست بیاورند و پستی بگیرند . دیگر خدا را هم بندگی نمی کنند!

دومی: اَی مارِه!. تو هم اَمِه مُثان بُسوتِه جامه دَشتِه! هر کی یَه هونو قبر دل دَنَنِن.

دومی: ای مادر من! تو هم مثل من جامه ات سوخته بود(کنایه: داشتن رنج و تألم و ناراحت بودن از دست کسی). هر کس را داخل قبر خودش می گذارند.

 اولی:"کَنده نال بُن واش بویازَه.

اولی: علف کنار درب خانه بو می دهد(کنایه: کم ارزش بودن مال خود).

دومی: هر چی باشه همیشیک بد خودمان از خوب دیگران بهتره!

دومی: هر چه باشد همیشه بد خود مان  از خوب دیگران بهتر است!

نتیجه اخلاقی:

 بِمَم  خانه بابو    بلکه دل ما وابو(بازشود)

بِدِیَم خانه بابو      بدتر از دل ما بو

https://dc694.4shared.com/img/EtSfPqhq/s24/1413fb1d8d0/Picture_576?async&rand=0.7065474689601046

http://dc737.4shared.com/img/bznM31DHce/s24/15a0cbe3b30/galesh_kija?async&rand=0.3585645224336954

http://persian-star.net/1394/11/5/Manzare/03.jpg

نغمه من ...

همچو آوای نسیم پر شکسته

عطر غم می ریخت بر دل های خسته

پیش رویم:

چهره تلخ زمستان جوانی

پشت سر:

آشوب تابستان عشقی ناگهانی

                                    فروغ فرخزدا

http://dc369.4shared.com/img/EQTO0ppwba/s24/155cad93ef8/IMG_9419?async&rand=0.6943821861290307

سر راهی بوشام می پا بِلغزِست

ﮐﻼﭺ ﻭ ﮐﺸﮑﺮﺕ ﺧﻨﺪﻩ ﺑﺘﺮﮐﺴﺖ

ﮐﻼﭺ ﻭ ﮐﺸﮑﺮﺕ ﺧﻨﺪﻩ ﻧﻮﮐﻮﻧﯿﺪ

می یار چنگ بَدَم می دل بترکست

http://www.shia-news.com/files/fa/news/1390/7/10/11811_703.jpg

آنچه دلم خواست نه آن شد --- آنچه خدا خواست همان شد

http://www.rahafun.com/wp-content/uploads/www.rahafun.com-tafavote-bache-deroz-emroz.jpg

http://axgig.com/images/70031790659051038130.jpg

ای آرزوی گم شده مهمان کیستی
درد منی، بگو که درمان کیستی

دامان من به اشک ندامت پرآتش است
ای نوگل شکفته به دامان کیستی
...

من همنشین درد و غم و رنج و حسرتم
ای آرزوی گم شده مهمان کیستی

و بقیه باشد  تا به روز قیامت !!!!!!!!!!!!!!!!!

http://dc595.4shared.com/img/XUXRp9kJba/s24/157b9a31418/IMG_0703weblog?async&rand=0.6612068153336557

عکس: محمد ولی تکاسی مهر 1395

عشق تورا حسین به  عالم نمی دهم         
در دست غیر حلقه خاتم نمی دهم
زلف من از ازل به تو پیوند خورده است   
این وصل را به گیسوی پر خم نمی دهم
حمد خدا به بزم عزای تو آمدیم        
این بزم را به جنت اعظم نمی دهم
روزی که بر غمت بگرییم دل خوشیم      
حزن تو را به عید عجم هم نمی دهم
نام مقدست نمک زندگی ماست          
جز شور یا حسین دگر دم نمی دهم
این اشک نیست چشمه جوشان فاطمه است   
این آبرو به چشمه زمزم نمی دهم
سینه زن تو بیمه عبا س تا که هست   
دیگر محل به دارو و مرهم نمی دهم
بیرق علم کتیبه بود اعتقاد ما    
در دست دشمنان تو پرچم نمی دهم
شور و نشا ط سال جهان را      
 به لحظه ای از روضه های ماه محرم نمی دهم
  

https://scontent.cdninstagram.com/hphotos-xaf1/t51.2885-15/s640x640/sh0.08/e35/10349601_1534473160203664_294440934_n.jpg

"همدلی(تی دل و می دل یکی با!)"

شعر نو گیلکی (هَسا شعر)

محمد ولی تکاسی

mwtokasi@yahoo.com

ادبیّات عامیانه‌، ادبیّات‌توده ­ی مردم‌ ایران‌، اثر مردمی‌بی‌سواد یا كم‌سواد و غالبن شفاهی است كه‌از جهت‌ساختار ومحتوا با ادبیّات‌ سنتّی مكتوب‌ فارسی‌ متفاوت‌ است‌. زبان‌ساده‌، لحن‌ عامیانه‌، حالات‌ و اندیشه‌های‌ عوام‌ در این‌ ادبیّات‌ کاملا نمایان‌است. امروزه‌ ادبیّات‌ عامیانه‌ در نقاط‌ گوناگون‌ ایران‌باگویش های‌ متفاوت‌ میان‌ مردم‌ مناطق‌ مختلف در کشور عزیزمان مشهور و متداول‌ است‌.از جمله‌در گیلان‌ اشعار پیر شرفشاه‌ دولایی‌(از شاعران‌ قرن‌هشتم‌ ه.ق) و باباطاهر به‌گویش‌گیلكی،در مازندران‌ اشعار امیر پازواری‌ به‌گویش مازندرانی(تبری)‌، دركردستان‌ داستان های‌ كُردی‌ منظومی‌ كه‌ اصطلاحن"بیت‌" نامیده‌ می‌شود و با آواز می‌خوانند ونیز بسیاری‌ ازقصه‌های‌ كوتاه‌ عامیانه‌ به‌ گویش های‌ گوناگون‌ كه‌گاه‌در آثارپژوهندگان‌ گویش‌شناسی‌ نقل‌ شده‌ است‌. فرهنگ و آداب و رسوم و گویش افراد در مناطق مختلف ایران در مرزهای جغرافیایی نمی­گنجد ولی از منطقه ای به منطقه دیگر دستخوش تغییرات شگرفی می شود که بر اساس مطالعات زبان شناختی نشان از زنده بودن زبان و تکامل آن در عرصه های مختلف اجتماعی و فرهنگی دارد.

زبان، لهجه و گویش

تعریف زبان(Language)

سخنی که دارای ادبیّات مکتوب و دستور باشد زبان محسوب می شود که دولت ها آن را به رسمیت می شناسند. هر زبانی دارای دستور و قواعد صرف و نحوی مربوط به خود بوده و یادگیری آن نیاز به ممارست و تمرین زیاد دارد.

تعریف لهجه(Accent): 

در بسیاری از متون دانشگاهی زبان‌شناسی و به خصوص جامعه‌شناسی زبان،لهجه دربرگیرنده‌ی کلیه‌ی ویژ‌گی‌های تلفّظی و آوایی کلام تعریف شده است. به عبارت دیگر، نحوه‌ی تلفّظ کلام هم در سطح فردی و هم جمعی، لهجه بوده و مسلمأ با افزایش افراد، افزایش  دگرگونی‌های تلفّظی را نیز شاهد خواهد بود.

تعریف گویش (Dialect):

گویش‌ها شدیدأ متأثر از مرسومات فرهنگی و قواعد رفتاری منطقه‌یی است. فرض بفرمایید که یک تهرانی سنت‌گرا بخواهد بگوید که از میهمان خود به خوبی پذیرایی کرده، شاید بگوید «یه چلوکباب خوشمزه مهمونش کردم». حال آن‌ که در کرمانشاه این جمله بعید است که آن‌چنان چاره‌ساز باشد چون احتمالأ چلوکباب باید جای خود را به چلوخورشت خلال دهد، همان‌گونه که در مناطق اطراف خزر چلوماهی سفید و نه چلوکباب نشانه‌ی میهمان‌نوازی است. در اصفهان هم احتمالأ بریونی این نقش را ایفا می‌کند. البته گویش‌ها را نباید فقط محدود به فاصله‌ی جغرافیایی کرد. هرچند این فاصله قدیمی‌ترین و اصلی‌ترین دلیل پیدایش گویش‌هاست. تفاوت‌های طبقات اقتصادی-اجتماعی، میزان سواد و تحصیلات، رشته‌ی تخصصی، آشنایی افراد با زبان های دیگر، سن و تفاوت‌های نسلی، میزان تقلید از مذاهب و ایدئولوژی‌های گوناگون و تعدادی عوامل دیگر نیز در پیدایش گویش‌های متفاوت تأثیرگذار بوده و بیش از پیش تفاوت‌ها در صحبت کردن افراد متعلّق به یک گویش را ایجاد می‌کنند.

 فرق بین لهجه و گویش

   در واقع لهجه، زیرمجموعه‌یی از گویش است به این معنا که هر گویش، لهجه‌ی خاص خود را داراست. اما برای شناخت و توصیف یک گویش، بررسی لهجه فقط بخشی از ماجرا است. گویش‌ها نه تنها در لهجه بلکه در برخی لغات و اصطلاحات نیز تفاوت دارند. هم‌چنین گویش‌ها دارای تفاوت‌های صرف و نحوی نیز هستند که البته معمولأ میزان تفاوت‌های صرف و نحوی کمتر از دو مورد قبلی است زیرا اساسأ صرف و نحو شالوده‌ و سازنده‌ی زبان است. گویش‌ها نهایتأ زیرمجموعه‌ی یک زبان هستند. به عنوان مثال هرچه‌قدر گویش فارسی مشهدی با گویش فارسی نایینی متفاوت باشد، نهایتأ اگر قرار باشد یک مشهدی با گویش خاص خود با یک نایینی محاوره کند، مخاطب نایینی وی متوجه کُلیّت مطلب وی می‌شود ولو آن ‌که برخی موارد را متوجه نشده و از وی تقاضای تکرار مجدّد یا بیان به گونه‌یی دیگر را کند. در کل این دو فرد دو گویش متفاوت از یک زبان واحد (فارسی) را با هم ولی به لهجه های متفاوت صحبت می‌کنند. حال آن‌ که چنین فهم مشترکی بین یک عرب‌زبان و فارسی‌زبان به رغم تشابهات لغوی این دو زبان برقرار نیست. دلیل ساده این امر نیز روشن است: چون عربی و فارسی دو زبان متفاوت‌اند نه دو گویش از یک زبان.

در شهرستان رامسر نیز گویش گیلکی وجود دارد اما مردم این شهر در مناطق مختلف آن با لهجه های متفاوت صحبت می کنند. شما می توانید از طرز صحبت کردن و کشیدن اصوات و یا تکیه کلام ها متوجه شوید که فرد صحبت کننده اهل لمتر، نارنج بُن، کتالم و سادات شهر است یا اهل روستاهای جنت رودبار ولی در مجموع همه کلام همدیگر را می فهمند.

رشد و گسترش شعر گیلکی

دربار شاهان دیلمی مرکز رشد و اعتلای شعر دیلمی بوده كه بعدأ شاخه هایی از آن را گیلكی نامیدند. نویسندگان آثار خود را به زبان گیلکی می‌نوشتند و شاعران به این زبان شعر می‌سرودند. اشعاری به شمس المعالی قابوس بن وشمگیر زیاری نسبت داده‌اند که به گویش دیلمی از زبان گیلکی بوده ‌است. این زبان امروزه در کوهستان جنوب گیلان، شمال قزوین و غرب مازندران رواج دارد. پس از سرنگونی حکومت دیلمیان، شاعرانی که به زبان گیلکی شعر می‌سرودند و یا مطلب می‌نوشتند، حامیان خود را از دست دادند و به زبان "فارسی دری" روی آوردند. مردم مغرب ، مرکز ، شمال و جنوب غربی ایران که دیری جز به پهلوی و گیلکی سخن نمی‌گفتند، بعد از نشر آثار دری از خراسان به سایر بلدان(شهرهای) ایران، آنان نیز از این شیوه پیروی کردند و رفته رفته دست از نویسندگی و شعرگویی به زبان گیلکی که در عصر دیالمه متداول بوده‌است، برداشتند و تابع سبک و لهجه سهل المخرج دَری گردیدند. باباطاهر عریان پس از کمال‌الدین بُندار رازی(درگذشته ۴۰ ﻫ .ق) که به گویش دیلمی از زبان گیلکی ترانه می‌سروده ‌است ، دومین سراینده ترانه به زبان محلّی است.

ندارم خنجرُ پاره کنم دل       ببینُم چی خیالِ می دلا دِل    

                                                                                                         (باباطاهر عریان)

نمونه‌ای از فهلویات امیر پازواری (شاعر دوره صفویه) به گویش تبری از زبان گیلکی :

بال ره تَونده، طاقت ندارمه

 من طاقت ته چشِ سیوِ ندارمه

تو زُلف گُلو شورنی، من او ندارمه

عاشقی ره زر و نه من کوندارمه 

نزدیکی زبان شعری امیر پازواری با زبان گیلکی امروز آن چنان است که برای گیلکی زبانان نیاز به توضیح نیست. دانشمندان زیادی به گویش تبری از زبان گیلکی و به احتمال گیلکی شرق گیلان بر قرآن و دیگر آثار مذهبی تفسیر می‌نوشته‌اند و به روایتی کتاب‌هایی چون : قابوس‌نامه، مرزبان‌نامه (شکوه‌نامه)، ویس و رامین و غیره که تنها ترجمه فارسی دری آن به دست ما رسیده ‌است، به گویش تبری از گیلکی بوده ‌است.

در کشور ایران و منطقه شمال کشور بالاخص شرق گیلان و غرب مازندران زحمات افرادی چون دکتر منوچهر ستوده، محمود پاینده لنگرودی، محمد بُشرا، مرادیان، گرگین، ولی مظفری، دکتر مدنی، محب­الله پرچمی، سرتیپ پور، احمد پورجکتاجی، صفرعلی رمضانی، محمد رضا وحدتی، ناصر مسعودی، فریدون پور رضا، فرامرز دعایی، میر احمد سید فخری­نژاد(شیون فومنی) و حسن رحیمیان، روحانی(مِندِج)، هولاگو خلعت بری، سیدنورالدین اكرامی، شهبازی، ولی الله علیمرادی، مصطفی خلعت بری لیماکی و ده­ها تن از بزرگان و فرهیختگان دیگر نظیر امیری خوانان را در پاسداشت آثار ادبیّات شفاهی به شکل علمی و بر اساس اصول پژوهشی می­بایست ارج نهاد و نباید نقش آنها را در احیاء، حفظ و حراست ترانه­های عامیانه و فرهنگ گیل و دیلم، به صورت مکتوب نادیده گرفت.

از اِمیری خوانان قدیم رامسر مرحوم مشهدی شعبان طالش عزیزی و مرحوم علی طالش بابایی و  مرحوم حاج مهدی یوسف طالشی  و از امیری خوانان در قید حیات و معاصرمان از  آقایان  رستم جمشیدی، آقاجان آقاجانی، سید نورالدین عدالت پناه، محمد سلملیان، حسین حدادی مقدم، رضا حلاجیان، فغان جوربنیان، رسول آقاجانی، حسنعلی رودبار چوپانی، احمد اقبالی، محرمعلی طالش قربانی، مجید اتابکی، کریم قلی پور، حاج نقی حلاج ثانی، یحیی اسفندیاری را می توان نام برد.

نمونه شعر گیلکی

آینه مچًد گلگار روز[1]

گِلکار روزِ بُشابام  تا مَچّد آدینه

از قضا آن هم با ، روز آدینه

رُوخانه ای کُشتی گیرشان بمابان، گوتِن

کور قَزَل باش، مواظب خودش باش

هر یه موشت لَسَ دَن حریفَ رِه

آدم چُم آب پُرُسِه، غِریبَ رِه

آخِرِش بُرُنده هر یِه واز کُرده

یِه موشت پول، خوشته چِنگ مَن جَمعا کُردِه

همه گوتِن تا سال دیگه خدا بُزُرگِه

تا اُ موقع شاید بَنَه، با مُرده، کی مُردَه کی زیندِه!

دِبار مُردُم دل و دِماغ  خوبی دَشتِن

مال و مِنالَ دونیا یَره اَندی کَسِنِ هَمرَه نِدَشتِن

شاید روزی بیَه،  هَمِه شاد باشِن

اگر ییلاقم بُشان، می یاد باشِن

*********************

نه تب دارم می جانِه چَره کانِه درد

همه گونِن تی گونَه چَره بابا زرد

همه گونِن این رطوبت زمینِ

خودم دانِم زعشق نازنین

**********************

منابع شعر گیلکی

منابع شعر گیلکی را می‌توان سه بخش دانست :

1)آثار عامیانه و شفاهی (فولکلوریک):

اشعار عامیانه و شفاهی که شامل ترانه‌ها، مثل‌ها، لالائی‌ها و غیره می‌باشد. سرشار از عناصر هنری (ایجاز و تشبیه و تخیّل و تصویر) است و سینه به سینه نقل شده تا به دوران ما رسیده ‌است و سینه افراد کهن سال، زنان و مردان روستا و مردم کوچه و بازار مخزن آن است. تعدادی از این اشعار به کوشش پژوهشگران گیلک و محقّقان خارجی جمع آوری شده­اند و بعضاً جسته و گریخته به چاپ رسیده و بیشتر آن‌ها ثبت و ضبط نشده و اگر هم شده هنوز به چاپ نرسیده ‌است.

2)آثار مکتوب و چاپ شده زبان گیلکی:

استفاده از قوانین دستور زبان فارسی جهت درج اشعار و ترانه­های فولکلوریک گیلکی خالی از اشکال نیست. شایسته است نهاد یا ارگانی، این مسئولیت مهم را به عهده گیرد.  این کار علاوه بر جلوگیری از پراکنده کاری­ها جهت ارائه آثار مکتوب بر اساس اصول علمی و شیوه های درست نگارش، بسیار اهمیّت دارد. در شهرستان رامسر تاکنون کمتر از 10 عنوان کتاب در این زمینه به چاپ رسیده است.

3)اشعاری به زبان گیلکی:

 که بصورت نوار کاست، سی دی، دی وی دی، فیلم خام و غیره در قالب تهیه مستند، همراه با کتاب و در زمان برگزاری جشن ها و یا برگزاری مراسم آیینی و غیره  ضبط و تکثیر یافته ‌است. بعضی از آنها  به عنوان میراث خانوادگی نزد مردم نگهداری می­شوند و در حفظ آنها چنان که باید کاری انجام نشده است. بهتر است این موارد نیز جمع آوری شده و تکثیر شوند تا از بلایای طبیعی و احتمالأ بر اثر سهل انگاری بعضی از افراد همانند کتابهای تاریخی و دست نوشته­های قدیمی مفقود شده، از صفحه تاریخ این مرز و بوم حذف نگردند.

گیل مازی

مردم مازندران خود را گیلک یا گیل و زبان خود را گِلِکی (گیلیکی یا گیلَکی) می‌خوانند. وجوه مشترکی که در گویش تبری کنونی و تبری قدیم با گویش رایج شرق به ویژه در مناطق رانکوه و اشکور از توابع رودسر تا ارتفاعات جواهرده و ییلاقات رامسر و روستاهای 2000 یا 3000 تنکابن وجود دارد، این حدس را تقویت می‌کند که شاید روزگاری مردم این مناطق به گویش واحدی تکلّم می‌کردند.

تحقیق درباره گویش­ها و لهجه‌های شمال ایران و كناره‌های بحر خزر به ویژهگیلكی، نخستین بار از سوی پژوهشگران اروپایی آغاز شد و زبان شناسان كشورهای اروپاقبلاز دانشمندان ما به تحقیقو بررسی گویش­های ایرانی از جمله گیلكی پرداختند. پژوهشگران روسیه تزاری در اینزمینه مُقدَّم بر سایر زبان شناسان اروپایی هستند ولی نباید فراموش كرد كه تحقیق و پژوهش در گویش گیلكی مردم  از سوی آنان با هدف استعماری بی ارتباط نبود. گیلكی مشتملبه دو گویش متمایز در دو ناحیه غربی و شرقی ساحل دریای خزر است .

هَسا شعر= (Hasä-Sher)  (شعر امروز گیلکی)

هسا در گیلکی (در مازندرانی: اسا) به معنای اکنون است و هساشعر را می‌توان «شعر اکنون» یا «شعر امروز» ترجمه کرد. از انتهای دهه شصت، به همّت جمعی از شاعران گیلک، به‌خصوصمحمد بُشرا، رحیمچراغی و محمدفارسی و شاعرانی نام آشنا گونه‌ای از شعر گیلکی متولّد شد که هَساشعر، شعر امروز گیلکی نام گرفت.  هساشعر از طرف اولین سراینده‌گانش، «تازه‌ترین آواز قومی مردم شمال» نام گرفت. پساز آن توسط تعداد بسیار زیادی از شاعران گیلان و مازندران،سمنان و گرگان هساشعر سروده شد ومجموعه‌هایی نیز به‌صورت کتاب منتشر شد . در بسیاری از مجله‌های گیلان و مازندراننیز در هر شماره بخشی با عنوان هساشعر چاپ می‌شود.

هساشعر، شعر کوتاه گیلکی استکه از تعداد کمی کلمه تشکیل شده است و به شکار لحظه‌ها و تصاویر، به کمک کلماتمی‌پردازد .ریشه‌های هساشعر، در شعر بومی گیلان و مازندران است. مثلا برخی بجارکاری‌شعر (Bəjärkärey-Še:r)یا شعرشالی‌کاری را که شعر ایجاز است از ریشه‌های این گونه شعری می‌دانند. از دید بسیاری، هساشعر محصول ضرورت زمان بود و در آن زمان لازم بود کهگیلکی گونه جدیدی از شعر را معرفی کند. اصولأ سه عنصر اصلی تشکیل دهنده هساشعر:ایجاز، تصویر و تخیّل است. در هساشعر تلاش شده است تا از شعر روستایی و فضای موجوددر آن که در بسیاری از اشعار کلاسیک گیلان و مازندران وجود داشته فاصله گرفته شود. به عبارت دیگر سعی شده که این گونه، به معنای واقعی، شعر دوره جدید و شعر امروزی نظیر شعر محلی مازندرانی ذیلباشد.

• ·         قَشِنگِه

لَتِه   لِتکا ، سیو    تیکا قَشِنگِه                گُلِ   اَدا  ، دارِ جیکا   قَشِنگِه

کَکی زولِنگ، کاردی وشِنگ قَشِنگِه       بورِ  وِرزا ، کَچِل جُنکا قَشِنگِه

ترجمه:

باغ باغچه کوچک، توکای سیاه قشنگ است. ناز و کِرِشمه گل و گنجشک درخت(بلبل) قشنگ است.

گیاهان ککی، زولِنگ، کاردی و شِنگ(برای آش) قشنگ است- گاونر خاکستری و گوساله نر پیشانی سفید قشنگ است.

(خانم عالیشاه در سال ۱۳۷۶).

• مِئوه اَره

ای وار ده ـ  دار.

او روز ِ ره   کی چئن ـ

می دسفارس ـ  نیه.

Mevə are/ i vär de/ där./ U ruzə re/ ki chen/ mi dəs-färəs/ niyə.

ترجمه: دیگربار/ درخت میوه می آورد/ روزی که/ چیدن/ در دسترس من/ نیست.

(محمد بُشرا-به زبان گیلانی)

• ورف ِ لاچهلاچه

لِخت ِ دارِ سر،

برسِی میوَه کلاجه.

Varfə lächə lächə/ lextə därə sar,/ barsey mivə kaläje.

ترجمه: برف گلوله گلوله می­بارد/ بر درخت لُخت/ کلاغان میوه­های رسیده­اند.

(جلیل قیصری- به زبان مازندرانی)

• تو روخؤنه او طرف،

مو ای طرف.

اگه ایتا پورد نها بی!

Tu ruxownə u taraf,/ mo i taraf./ Agə itä purd nahä bi!

ترجمه: تو در آنسوی رود،/ من در اینسو./ اگر پلی می بود!

(هوشنگ عباسی)

• ·         اوسره

تنها نیشَنم می اُوسره نخ داکانم

مُرواری مُثان اونو تی گردن واکانم

می اوسره جی تی لَب اگر تیتَه زَنِه

یِه چُم پِریکَم می بُرمَه یابِس نوکانم

ترجمه:

تنها می نشینم و اشکم را نخ می اندازم

مانند مروارید آن را به گردنت می آویزم

اگر از اشک من لبت شکوفه می زند

یک پلک زدن هم گریه هایم را بس نمی کنم

(سید سعید میرطالبی-اهل رامسر)

هم‌اکنون، هساشعر بسیار مورد توجه شاعران گیلک (گیلانی و مازندرانی) و گیلکی­ سرایان جوان قرار گرفته است.[2]

*لازم به ذکر است با توجه به تفاوت آواها و فونتیک گیلکی در منطقه مسکونی شاعر، می­بایست در هنگام بیان و انتشار شعرگیلکی مکتوب، تجدید نظر شده و با راهنمایی اساتید بزرگوار در مناطق شمالیکشور نقد شوند و یا مورد بررسی و   ویرایش  مجدّد قرار گیرند.

منابع مورد استفاده:

1- غدیری،ج.1386.فرهنگ گویش محلّی رامسری(دوسویه).انتشارات راه ابریشم. شابک 1-3-90104-600-978.

2-ساتن‌، الول‌،  به‌ كوشش‌ اولریش‌ مارزلف‌، سید احمد وكیلیان‌، آذر امیرحسینی‌ نیتهامر. 1374 . قصه‌های‌ مشدی‌گلین‌ خانم‌نشر مركز (مقدمه ی‌ اولریش‌ مارزلف،‌ برگ).

3-سادات اشکوری، کاظم. 1375. ترانه های عامیانه، نمونه­هایی دلکش از سرایندگان ناشناخته. گیله وا، شماره 39، صص 21-20

4 -سجّادی.م.ت. 1383.  تاریخ و جغرافیای رامسر. ناشر: تهران: نشر معین.

5- خلعت بری لیماکی،م.1387.فرهنگ مردم تنکابن(شهسوار).موسسه فرهنگی و انتشاراتی پازینه. شابک 2-10-9922-964-978

6-پرچمی،محب الله.1375. 1000 ترانه گیل(دستاوردهایی از ادبیّات بومی گیلان(جلد1)). موسسه فرهنگی عابد زاده/.

7- رود  ریگر  اشمیت، ترجمه آرمان بختیاری و همکاران .1382. راهنمای زبان های ایرانی، جلد اول زبان های ایرانی باستان و ایرانی میانه،  انتشارات ققنوس، چاپ اول .

8- رو دریگر اشمیت، ترجمه آرمان بختیاری و همکاران.1383.راهنمای زبان های ایرانی، جلد دوم زبان های ایرانی نو، انتشارات ققنوس، چاپ اول .

9-ماهوتیان، شهرزاد. 1382. دستور زبان پارسی از دیدگاه رده‌شناسی، ترجمه مهدی سمائی، تهران  چاپ دوم.)

http://www.bandpay.ir/wp-content/uploads/Ruze-Pedar.jpg

به دلیل نبودن جاده و وسایل نقلیه در زمان گذشته و در هنگام کوچ از قشلاق به ییلاق جهت انتقال مسافرها و وسایل زندگی چارودارها فعالیت زیادی داشتند.آنها همچنین فروشندگان خرده پای گذشته گیلانی، مازندرانی و سایر استان های غربی، شرقی نیز بوده اند که با چهارپایان خود کالاهائی مانند:برنج، گندم، حبوبات، ذغال و هیزم را به نقاط دیگر منتقل می کردند و در مقابل نفت، قند، چای و کالاهای مورد نیاز منطقه خود را می آوردند .

موسیقی آوازی هم بازتاب زندگی چارودارها است که به وسیله چارودارها خوانده می شد. ملودی چاروداری گاهی در ریتم 6/8 و گاهی بصورت آوازی معمول است که آوازگونه آن بیشتر رایج است . چارودار گاهی سواره و گاهی پیاده بوده و احتمال می رود هنگام سواره و یورتمه رفتن بیشتر آواز سرمی داد.

قطعه ای از آواز چاروداری
..................................
چاروداری کُنم،شب دار وشب گیر(چاروداری می کنم از اول صبح تا شامگاهان)
دسته یاسه بیته کمر ره زنجیر(دست مرا این کارسنگین زخم کرده است و کمر مرا هم زنجیر)
دتر دارون شوموتیر بخورین تیر(انهایکه دختر دارند الهی به تیر غیب دچاربشوید وتیر بخورید)
من مرد جوونا زارزار بومه پیر(زیرا شما با ندادن دختر به من جوان، پیرم کردید)

-----------------------------

سَمند قاطر

بهاره بِمَه نوکوردِم چاروداری

سَمَن قاطر بَچِرسِه مُلکِ ساری

سمن قاطر تی پا نال(نَعل) نِدَشتِه

هزاران حیف تی صَحَب یار نِداشتِه

سَمَن قاطر مِرِه خلخال برسان

صُبِه تا چاشت مِرِه می یار برسان

اگر می یار خاتِه وِرِه وَنِرسان

وی جیب دل دَس دُسمالِ مِرِه  برسان

چاروداری

http://www.khazarnama.ir/wp-content/uploads/2014/06/n2717349-3910009.jpg

آبشار ميج رامسر در موقعیت جغرافیایی E502908 N363633 در استان مازندران واقع است. آبشار باشکوه و زیبای میج ،‌ به فاصله کمی در بالادست روستای میج از منطقه اشکورات قراردارد.

روستای میج شمالی ترین روستای اشکور بالا می باشد. اشکور، دره ای شمالی جنوبی در مرز استانهای مازندران و گیلان می باشد که از رحیم آباد گیلان جاده ی آسفالته آن آغاز می گردد و با گذشتن از مسیری پر پیچ و خم  و طولانی، (‌سواری حدود 2 ساعته ) و با پشت سر گذاشتن  مسیر های فرعی فراوان که به روستاهای کوهستانی این منطقه  می روند ،‌به روستای میج در انتهایی ترین نقطه آن می رسد. چند کیلومتر انتهایی مسیر ،‌ جاده خاکی و پر دست انداز می باشد. صخره بزرگ زیر آبشار توسط آب پر فشار آن در گذر زمان ،‌فرسایش یافته است و مسیرهای زیبای در امتداد آن ایجاد کرده است.

روستای میج در فاصله 130 کیلومتری از رامسر آخرین نفطه این شهرستان بیش از 100 خانوار شناور و دارای 31 سکنه دائمی می باشد.

روستای میج با گذرگاه های سخت و پر پیچ و خم مسیر کوه پیمایی مناسبی برای نسل جوان تا رسیدن به قله "شاه سفید کوه " کنار آن می باشد.

مادر: چشم، تی پَئر بوشا  آو لَک. وَگرسِه اگر وی حال خوب با وِرِه گونِم. تی پَئر تند اخلاقه. بیشیم تِرَرِه زن خاس.

مادر: چشم. پدرت رفته تا کنار آب. برگشت اگر حالش خوب بود به او می گویم. پدرت کمی اخلاقش تند خو است. برویم برای تو خواستگاری.

پسر: عقد پسر عمو و دختر عمو در آسمان ها یَه ، عقد پسر همساده با دختر همساده هم در زمین!!!.

پسر: عقد پسر عمو و دختر عمو در آسمان ها بسته شده و عقد پسر همسایه با دختر همسایه هم در زمین!!!

پدر: "همیشیک خا، خَر خرما نِرَنَه "! تا کی باشِن چی باشِن! اَمه هَمرَه  بُخوارِن نه اینکه اَمِرِه وَچرِن(بُدوشِن).

پدر:همیشه که خر خرما نمی ر ......ند.تا که باشند چه باشند. با ما هم سطح باشند نه اینکه ما را لخت کنند(بدوشند).

مادر: مو تحقیقات بکوردم. کل شوماری هم نُدانِم . سر و کول بیشکسته کیجایَ. یِه لال خون و میز. اَلَن کیجه گِه شان شونون دهن اژدها دِرگا هَنِن. وی خانواده هم سرشان تو کار خودشانِ.

مادر: من تحقیقات کردم. اخلاق مادر شوهرهای قدیمی هم بلد نیستم. دختر آرام و کم حرفی است. انگار لال است. الآن دخترها می روند دهن اژدها و بیرون می آیند. خانواده اش هم سرشان در کار خودشان است.

پدر: کیجا وَنِه هم تُک دِشتِه بی هم چِک!. خانواده دار باشَه. سَر و همسَر وِرِه هَلی بو.

پدر: دختر باید هم صحبت بلد باشد هم کار . خانواده اصیل باشد. بین افراد فامیل فرق کار بد و خوب را بفهمد.

مادر:تو الَن برسِه میوه مانِه. مو کیجا پئر و مار هم خوب شیناسَنَم . لیباس نی یَه خا تی تَن نُخواردِه وِرِه تَوِدی  دور.صحبت یِه عمر زیندگی یَه. باش دادگاه دِل بِن چی خبره! هَمَش زیادی خواهی!

مادر: لباس که نیست اگر به تن تو نیامد او را دور بیندازی.صحبت یک عمر زندگی است. برو دادگاه ببین چه خبر است!.همه اش زیاده خواهی است!

پسر: اِسِه خر بیَر باقلا بار بوکون. خر راضی صاحب خر هم راضی تو چَرِه ناراضی ?.

پسر:حالا خر بیار باقلی بار کن(کنایه: ایجاد دردسر). خر راضی و صاحب خر هم راضی است. تو برای چه ناراضی هستی?

پدر: مو حرفی ندارم فقط یِه شرط دارِم  یکسال تمام نامزدی بدارین تا کَسِنِ خوب بیشناسین  بعد ازدواج بوکونین.

پدر: من حرفی ندارم فقط یک شرط دارم یکسال تمام نامزد باشین تا همدیگر را خوب بشناسین بعد ازدواج کنید.

پسر به دختر چنین پیغام فرستاد:

بشو تی مار گِه بگو گردن شکسته   من و تی عقدگِه خدا دابوستِه

برو به مادرت بگو گردن شکسته    من و عقد تو را خدا بسته است

الهی تو وَکی ده تَه وَچه مار           من و تی عاشقی نوبونو پامال

الهی تو مادر 10 تا بچه شوی        عشق من و تو پایمال نشده و جاودانه شود.

نتیجه اخلاقی:

قبل از ازدواج چشم ها را خوب باز کرده و بعد از ازدواج کمی هَم بگذارید.

کاربرد حرف "ت" در زبانزدهای گیلکی رامسری

ت در اغلب زبانزدهای رامسری اغلب نقش فعلی داشته و گاها در نقش مصدری و یا اسم مصدر کاربرد دارد. حرف ت اغلب اوقات با غلیظ شدن ادای کلماتی(فونتیک) که نقش صفت یا فعلی را دارند دلیل برتأکید است. کلماتی نظیر قباحَت، جُفتِک زَه.

تئاتر رادیویی گیلکی ( تی شی ترِه وِگیت دَرِه)

مُلّا: بَس بوکون، مگر تی سَرِمالِه. وی هَمرَه سرتاسَر نی یَنِه! قِباحَت دارِه.وَللّه به خودَ(خودَا)!

ملّا: بس کن. مگر هم سن توست. با او دعوا نکن (یکی به دو نکن). زشت است. سوگند به خدا!

همسادِه: اینم گونِن اولاد. ماشین بُروته موتورسیکلت پَرِشی هِگیته تا کوه دَره پَرت باباشِه نیفله باباشِه.از خوشی پَره ِ گیته اَسوِ بُروته خَر هِگیته!

همسایه: به این هم اولاد می گویند? ماشین را فروخت موتور پرشی خرید تا در کوه یا دره پرت شده و نفله شود. از خوشحالی پر گرفت  اسب را فروخت و خر را خرید!.

ملّا:آی تی شی ترِه وگیت دارِه  که . دونیا هِچ چی مونِم ندارِه. مگر تو نِبی اسب سر جُفتک زَه. کوه و کمر کم  بی یَر دَشته.

ملّا:ای کسی که به خودت زیاد می نازی و خودت را فراموش کرده ای!  در دنیا هیچ وقت به چیزی مغرور نشو. مگر تو نبودی می پریدی بالای اسب و کوه و دره را برای گشتن کم می آوردی!

همسادَه: اُ موقع خودشه کار و کاسبی یَه دَشتم. نان آورخانه بام. روزی خانه دل هَردَم  روزی نابُردِنابام! دوس باز نوبام. سر و همسر مِره هَلی با.

همسایه: ان موقع کار و کاسبی خودم را داشتم. نان آورخانه بودم.روزی خود را می آوردم و روزی را قطع نمی کردم. دوست باز نبودم.سر و همسر حالیم می شد.

ملا:یِه کم راس گونه! آدم کار بوکوردبی  وی گردن اُ کلفتی نوبا! وِره هفت سال خرس بُخوارِه  وُنُموجَنِه!

ملّا: کمی راست می گویی!. انسان کار بکند گردنش کلفت نمی شود! اگر او را خرس هفت سال بخورد تمام نمی شود!

هَمسادِه: یِه مَنِه وی سر سو پیدا نوبا. بروته گَه هِسّه با! قرض بالا بی یَرده وی بدهی شانِ همه هَدَم  تا نمایان بابا. دل خوندان  چاکانِه  خایه نمکدان!

همساده: یک مدت سر و صدایش پیدا نبود. حالت فراری داشت. قرض بالا آورد بدهی هایش را دادم تا آشکار شد. دل را خانه خون و ب....ها را خانه نمک می کند.(کنایه: دردسر ساز است).

ملّا: خودِته ناراحت نوکون. موجی یَه هَنِه شونو! صبر بوکون.

ملّا: خودت را نارحت نکن. موجی است که می آید و می رود! صبر کن.

همسادِه: دِ سوتُب بی یَردِم .دِ وُلُو بابام. دِ فوسُسِم. می تلیک[1](زِرتک= زرتق) دَر بِمَه!  دِ اَشهَدَن بالله!

همسایه:دیگر حالم بسیار وخیم ست. دیگر پخش زمین شدم. دیگر ویران شدم. به آخر خط رسیدم. دیگر به خدا پناه می برم!

ملّا:اَی تی بِکشته به چی یَه! . دِ بهتر در نیانِه . ای کارا ترِه هَکی نداشته. ناامید نباش ."وی دول بِبه نی یَه  وی سینه م صافِ". امسال ورَرِه زن بابُر . بلکه اهل زیندگی وَکِت.

ملّا: ساخته و پرداخته توست. دیگر بهتر از این نخواهد شد. این کارها از تو بعید است. ناامید نباش.امسال برایش زن بگیر. شاید اهل زندگی شد.

نتیجه اخلاقی:

خودکرده را تدبیر نیست.