جواهرده را دوست دارم

همراه با خانه های زگالی،

کوههای پابرجا

و چشمه های آب زلالش "

" مردمش چون کوه استوار چون آینه بی ریا و با دلی همچون دریایند"

https://s34.picofile.com/file/8486957226/1009747101_115727813.jpg

https://s25.picofile.com/file/8451175234/IMG_20211119_WA0006.jpg

https://s25.picofile.com/file/8456091434/IMG_20220907_WA0001.jpg

"اینجا محل عبور فرشتگان است آب و هوا را آلوده نکنیم "

http://s9.picofile.com/file/8345060376/javaherdeh_N.jpg

https://s32.picofile.com/file/8480871726/%DA%AF%DB%8C%D8%A7%D9%87%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%88%DB%8C%DB%8C.jpg

https://s30.picofile.com/file/8468628500/%DA%AF%D8%A7%D9%88_%D8%A8%D8%A7_%D8%B2%D9%86%DA%AF%D9%88%D9%84%D9%87_%D8%AA%D8%A7%DA%A9_%D8%B3%D8%B1_1402.jpg

https://s24.picofile.com/file/8451694368/parandehnegary2.JPG

رزرو مکان و بلیط تور های رامسر گردی و پرنده نگری

( خانوادگی و گروهی)

راهنمای محلی و تورگردی (اکوتوریسم) TEL: 09366348680

https://s20.picofile.com/file/8445943734/IMG_20220104_WA0000.jpg

https://s31.picofile.com/file/8474339500/%DB%8C%D8%A7%D9%84_%D8%A8%DA%A9%D8%AA_%D8%AA%D9%84%D9%87_%D9%84%D9%BE%D8%A7%D8%B3%D8%B1_%D8%AC%D9%88%D8%A7%D9%87%D8%B1%D8%AF%D9%87.jpg

https://arq.ir/wp-content/uploads/2017/02/8656.jpg

اقوام قدیم ساکن در کناره ساحلی دریای گیلان و مازندران

کلیپ نامگذاری مسجد آدینه(دزگی مزگتی) جواهرده

https://s34.picofile.com/file/8487311718/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A2%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%874.jpg

سۊشمبه - 10 کۊرچ ٚ ما 1599 دیلمی
1599/2/10

کاسه کشک سابی با دست

https://gilishop.ir/wp-content/uploads/2020/10/%DA%A9%D8%B4%DA%A9-%D8%B3%D8%A7%D8%A8-3.jpg

یکی از ظروف آشپزخانه که شاید این روزها کمتر استفاده شود، کشک ساب دستی است . مردم رامسر(سخت سر قدیم) اغلب در فصل کوچ در اواخر شهرویورماه از ییلاق به سمت مراتع میان بند و قشلاق کشک موردنیاز خودشان را از دامداران تهیه نموده و در داخل کیسه های پارچه ای نگهداری می کردند.

زنان محلی ابتدا کشک را مدت یک شبانه روز در آب خیسانده و سپس با کمک دست، کشک ها را روی دیواره کاسه گلی (کادج) ساییده و خرد می کردند. این کار چند بار تکرار می شد تا گلوله های کشک به یک محلول آبکی شیری رنگ نظیر دوغاب تیره رنگ در می آمد.

هنوز هم در حال حاضر رامسری ها و مناطق همجوار آن، با اضافه کردن سبزیجات معطر نظیر چو چاق( در گیلکی رامسری: شیشاق و دوآب بویا) و قورمه گوشت گوسفندی و سیر فراوان آن را حرارت می دهند تا کمی غلیط شود و سپس به عنوان خورشت، همراه برنج و سایر افزودنی ها نظیر ترب سیاه علی الخصوص در فصول بارندگی و سرما مورد استفاده قرار می دهند. در برخی مناطق رامسر نیز آن را نمی جوشانند و به صورت خام(کال دوآب) مصرف می کنند.

https://s34.picofile.com/file/8486958500/%DA%A9%D8%A7%D8%B3%D9%87_%DA%A9%D8%B4%DA%A9_%D8%B3%D8%A7%D8%A8%DB%8C2.jpg

در زمان های گذشته کوزه گران از گل های رس و با ذوق و سلیقه خودشان کاسه های بزرگ گلی یا برآمدگی هایی در داخل می ساختند ولی امروزه این کاسه ها را از جنس سرامیک و سفال و همراه با لعاب می سازند و در اختیار علاقمندان قرارمی دهند.

جالب است که با بازگشت به سنت ها لذت هایی را کسب می کنیم که شاید در کمتر چیزهایی بتوانیم آن لذت را تجربه کنیم و البته ظرف کشک ساب یکی از آنها است .

منبع:

https://honariran.org/ads/%DA%A9%D8%B4%DA%A9-%D8%B3%D8%A7%D8%A8-%D8%B3%D9%81%D8%A7%D9%84%DB%8C/

https://cdn.shayanews.com/thumbnail/LUOmzSScdG4a/jBsGeh399ReOX5pRVLLgs_nuk_17aGwM__0hA_zveJg9UUHl03azk-FgzJFk1X_lywD44d3_Gi8,/nan-gilani-6.jpg

نان خانگی محلی در اغلب استان های کشور توسط زنان و دختران بیشتر در مناطق روستایی جهت مصرف خانوار تولید می شوند. از جمله ویژ گیهای منحصرد بفرد آنها علاوه بر ظاهر زیبا- خوشمزه بودن و عطر و طعم تازه داشتن می توان به بالابودن کیفیت مواد اولیه و طبیعی بودن مواد بکار رفته در آنها اشاره نمود. این گونه نان ها اغلب دارای ارزش غذایی بالایی نیز برای انسان بوده و هیچ قسمت به دور ریختنی و تلفاتی ندارند.

در شرق استان گیلان و در غرب استان مازندران یک نوع نان خانگی تهیه می شود که بر روی آتش هیزم و یا اجاق گاز تهیه شده و به آن نان خانگی ماهی تابه ای و در اصطلاح محلی " کلوبیج کشتا" گفته می شود که توسط اهالی بیشتر در اوقات صبح به عنوان "ورنَهَر" و در هنگام عصر به عنوان عصرانه"وَرچاشت" با مربای گل گاو زبان و غیره به همراه چای صرف می شود.

وعده های غذایی در بین گیلک زبان ها:

1- صبحانه(نَهَر)

2-غذای بین صبحانه و نهار(وَرنَهَر)

3-ناهار (چاشت)

4-عصرانه(وَرچاشت)

5- شام

طرز تهیه در ادامه مطلب:

https://s33.picofile.com/file/8484898942/%D8%B5%D9%86%D8%B9%D8%AA_%DA%86%D8%A7%D8%AF%D8%B1%D8%B4%D8%A8_%D8%A8%D8%A7%D9%81%DB%8C2_page_0001.jpg

https://s33.picofile.com/file/8484061626/IMG_7920.jpg

عکس: محمد ولی تکاسی

تابستان 1398

*چشم انداز کوه سرخ تله از بالای کوه سه برادر جواهرده رامسر

در قدیم عروس را سوار قاطر کرده و در کنار چشمه آبعلی در ابتدای دهستان ییلاق جواهرده به دست داماد می سپردند.عروس و داماد هم برای آنکه توسط اهالی بهتر دیده شوند بالای آن سنگ می نشستند. به این سنگ بزرگ "گیشی سنگ" یعنی سنگ عروس می گفتند.

داماد یک دستمال پراز نقل و سکه های ریز و درشت و یک نارنج، انار و یا سیب در دست می گیرد و در ملاقات با عروس ،میوه را طوری می اندازد که از بالای سر عروس بگذرد.گاهی نیز داماد دست عروس را می گیرد و با خود به خانه می آورد.در حیاط خانه داماد , مُطرب می نوازد و آهنگ های شاد می خواند.

آشپزها که معمولا زنان همسایه هستند رقص می کنند (کتره-ملاقه یعنی با کفگیر و ملاقه خورشتی) . روی سر عروس و داماد از هر طرف پول و نقل و برنج می ریزند, که سکه ها را بچه ها و زنان اطراف جمع می کنند.
وقتی که عروس و داماد وارد خانه می شوند, این زنان کتره و ملاقه چوبی با آهنگ مخصوص روی هم می کوبند و با صدای ضرب آن به همراه کوبیدن روی سینی و یا تَشت , رقص و پایکوبی می کنند.

*تخته سنگ بزرگ دیگری هم در میدان پایین تر از مسجد آدینه جواهرده قبل از درخت بزرگی به نام "پودار" وجود داشت که به دلیل ساخت و ساز (و به احتمال برای یافتن گنج) آن را نیز از بین برده اند.

برخی آن را هم "گیشی سنگ" می نامیدند. که بچه های کوچک تر و دختران با آب دهان روی گل سنگ ها را خیس نموده و با درست کردن رنگ حنایی آن را بر کف دست خود می مالیدند.

این تخته سنگ احتمالا برای جمع شدن مردم محلی و برای بدرقه مهمانان ورودی به جواهرده یا خداحافظی از زائران مشهد و کربلا همراه با چاووش خوانی از محل آبشار دارالوداع(دارالفدا) تا این تخته سنگ در جواهرده رامسر کاربرد داشت. این امر نیازمند پژوهش و بررسی های بیشتری است.

*کَترا: آلتی است چوبی, از قاشق بزرگتر و با لبه پهن, برای کشیدن پلو از دیگ(شبیه کفگیر)

عکس: ستار فلکی مقدم

https://s32.picofile.com/file/8481779534/%D8%A7%D9%87%D9%86_%D9%BE%DA%86%D8%A7%D9%86.jpg

( آهن پچان ) /aahan pachaan/ منطقه ای در راه جواهرده(جوردی)رامسر که آثاری از ذوب فلز، در مقیاسی ابتدایی مشاهده شده و به مقدار زیادی براده های آهن در آن اطراف پراکنده است.

در این منطقه که یکی از گذرگاه های مالرو از راه پُتک به سمت جواهرده بود به دلیل وجود هیزم فراوان ذوب سنگ آهن برای استفاده آهنگرها انجام می شد. ذوب فلزات دیگر نظیر مس، روی و سرب و غیره هم دور از انتظار نیست که نیازمند پژوهش و بررسی میدانی بیشتری می باشد.

https://s32.picofile.com/file/8480871726/%DA%AF%DB%8C%D8%A7%D9%87%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%88%DB%8C%DB%8C.jpg

خلاصه:

رامسر و طبیعت زیبای آن با بهره گیری از مواهب طبیعی همچون وزش بادهای فصلی و باران زا و وجود رطوبت فراوان در بخش جلگه ای دارای جنگل های انبوه و در بخش کوهپایه­ای و کوهستان­های خود به دلیل وجود شرایط مناسب آب و هوایی برای رویش انواع گیاهان مرتعی و کوهستانی همواره مورد توجه طبیعت گردان، متخصّصان علم گیاه شناسی و سایر پژوهندگان بوده است. بسیاری از زنبورداران کشور از تقویم زمان گلدهی گیاهان مرتعی، کوهستانی و باغات میوه در رامسر و ییلاقات آن آگاهی داشته و در فصل مناسب کلنی زنبورها را به این مناطق کوچ می دهند. این پژوهش بر اساس مطالعات میدانی(مشاهده مستقیم) در مسیر جاده کوهستانی لپاسر از جواهرده رامسر در ارتفاع بیش از 2000 متر از سطح دریا و در شهریورماه 1391 (فصل بذردهی اغلب گیاهان در این منطقه) انجام شده است. در این مقاله به معرفی چند گونه غالب در منطقه(20 گونه) از نظر فنوتیپ ، ترکیبات شیمیایی و خواص دارویی آنها بر اساس مطالعات کتآبخانه­ای و فرهنگ گیاه شناسی پرداخته شده است. امید است این مجموعه به عنوان راهنمای مناسبی برای مطالعات بعدی، برداشت بعد از مراحل بذر ریزی، تکثیر طبیعی و مصنوعی و در نهایت کشف حقایق بیشتری از این نوع گیاهان دارویی توسط متخصّصان فارماکوگنوزی، علم گیاهشناسی و فنولوژی گیاهی[1] مورد استفاده قرار گیرد. علاقمندان می توانند جهت دریافت اطلاعات بیشتر به بخش منابع مورد استفاده در آخر این مقاله و یا آرشیو موضوعی حیات وحش و محیط زیست رامسر در وبلاگ رامسر شهر دریا و جنگل(http://mw1.blogfa.com) مراجعه و یا جهت دریافت مقاله کامل (در حدود 70 صفحه)با آدرس ای میل نویسنده تماس حاصل فرمایند.

زعفران خزری

چای کوهی(پنبه)

چای کوهی ( میش گوش با گیاه گوش بره اشتباه نشود)

زرشک وحشی(میالسک)

آلوچه ترش جنگلی(ترش هلو)

گل بی مرگ (لرو) با گیاه بومادران اشتباه نشود

عکس ها: محمد ولی تکاسی

زمان: شهریورماه ۱۳۹۱

مکان: منطقه گیاهان دارویی "کوه یال بکت" لپاسر و مسیر کوهنوردی جواهرده به ییلاق لپاسر رامسر

توجه:

علاقمندان جهت دریافت مقاله تحقیقی از گیاهان دارویی رامسر و ییلاقات اطراف آن با ذکر نام محلی و فارسی- جنس و گونه - ترکیبات شیمیایی- خواص دارویی و طرز مصرف آنها می توانند به وبلاگ جواهرده رامسر(بخش پیوندها) به آدرس ذیل مراجعه فرمایند.

http://javaherdeh.blogfa.com

https://storage.jajiga.com/public/pictures/large/2023/09/07/3206177230907181536.jpg

ترمک، روستایی است از توابع بخش مرکزی شهرستان رامسر در استان مازندران در ایران است. این روستا در دهستان سخت‌سر قرار دارد و براساس سرشماری مرکز آمار ایران در سال ۱۳۸۵، جمعیت آن ۱۷ نفر (۵خانوار) بوده‌است.

توجه: مسیر دسترسی به روستای زیبای گردشگری ترمک از طریق ابتدای جاده جواهرده و من لات در نزدیکی گاورمک می باشد.

منبع:

1- https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D8%B1%D9%85%DA%A9

2-https://www.topomap.ir/?n=3779607958&l=otm

منبع: همشهری ONELINE

دریافت فیلم بارش برف

بارش برف در برخی مناطق کوهستانی غرب مازندران که از صبح امروز -چهارشنبه- آغاز شده بیشتر مناطق ییلاقی و ارتفاعات رامسر از جمله جواهرده و دهستان اشکور را سفیدپوش کرد.

https://cdn.mashreghnews.ir/d/2022/03/23/4/3433004.jpg

" جای ورپ دوشاو در میان سفره ما خالی است"

https://s32.picofile.com/file/8478266184/%D8%AA%D9%88%D8%AA_%D9%81%D8%B1%D9%86%DA%AF%DB%8C_%D9%88%D8%AD%D8%B4%DB%8C_1_.jpg

عکس: محمدولی تکاسی(مرداد1403-جواهرده شهرستان رامسر)

https://s32.picofile.com/file/8478266226/%D8%AD%D9%84%D8%B2%D9%88%D9%86_%D9%86%D8%A7%D9%82%D9%84_%DA%A9%D8%B1%D9%85_%D9%87%D9%BE%D8%A7%D8%AA%DB%8C%DA%A9%D8%A7.jpg

حلزون لیمنه آ- ناقل کرم کبد گوسفند و بز(هپاتیکا ...)

استفاده از چرای آزاد دام ها در مراتع علاوه بر فواید زیاد نظیر تامین ویتامین ها و اقلام مواد مغذی نظیر کربوهیدرات ها و فیبرهای سهل الهضم برای حیوان اغلب با مخاطراتی نظیر انتقال تخم انگل ها و یا حشرات ناقل بیماری همراه خوراک به داخل دستگاه گوارش حیوان است که می بایست مورد توجه پرورش دهندگان و تولید خوراک آماده برای حیوانات اهلی قرار گیرد.

یکی از میزبان های واسط و ناقل تخم انگل های دستگاه گوارش حیوان و انسان حلزون ها هستند .

https://metaorganon.com/wp-content/uploads/2023/08/%DA%86%D8%B1%D8%AE%D9%87-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D9%81%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D9%88%D9%84%D8%A7-%D9%87%D9%BE%D8%A7%D8%AA%DB%8C%DA%A9%D8%A7_.webp

به عنوان مثال چندین گونه از حلزون های آب شیرین می توانند به عنوان میزبان میانی برای فاسیولا هپاتیکا(کرم جگر گوسفند و بز ) عمل کنند، از جمله:

• Lymnaeatruncatula: این میزبان میانی شایع ترین میزبان فاسیولا هپاتیکا در اروپا و شمال آفریقا است.
• Lymnaea viator: این گونه در آمریکای جنوبییافت می شود و یک میزبان واسط مهم برای فاسیولا هپاتیکا در منطقه است.
• Pseudosuccinea columella: این گونه در آمریکای شمالی و جنوبییافت می شود و یک میزبان واسط مهم برای فاسیولا هپاتیکا در منطقه است.
• Galba truncatula :این گونه در اروپا یافت می شود و میزبان میانی مهمی برای فاسیولا هپاتیکا در منطقه است.
• Radix auricularia: این گونه در اروپا یافت می شود و یک میزبان واسط مهم برای فاسیولا هپاتیکا در منطقه است.

چرخه زندگی فاسیولا هپاتیکا:

چرخه زندگی فاسیولا هپاتیکا پیچیده است و شامل چندین مرحله، از جمله تولید مثل غیرجنسی و جنسی است. در اینجا شرح مفصلی از چرخه زندگی کرم فاسیولا هپاتیکا آورده شده است:

• تخم: چرخه زندگی زمانی شروع می شود که کرم های بالغ در مجاری صفراوی میزبان (معمولاً یک پستاندار گیاهخوار) تخم تولید می کنند. تخم ها از طریق مدفوع از میزبان خارج می شوند و می توانند چندین هفته در آب زنده بمانند.
• میراسیدیوم(Miracidium): زمانی که تخم‌ها در معرض آب قرار می‌گیرند، در مرحله لاروی شنای آزاد به نام میراسیدیوم از تخم خارج می‌شوند. میراسیدیوم در آب شنا می کند و به دنبال یک میزبان حلزون مناسب می گردد.
• میزبان حلزون: هنگامی که میراسیدیوم میزبان حلزون مناسبی پیدا می کند، به بافت های حلزون نفوذ می کند سپس میراسیدیوم به یک اسپوروسیست تبدیل می شود که برای تولید ردیای متعدد تحت تولید مثل غیرجنسی قرار می گیرد. و با تولید مثل غیرجنسی هزاران سلول دختر به نام سرکاریا (cercariae) را تولید می کند.
• سرکر (cercariae): سرکاریاها از حلزون رها می شوند و در آب شنا می کنند و به دنبال میزبان مناسب می گردند.
• متاسرکر: سرکاریاها می توانند روی گیاهان آبزییا سایر بسترها ایجاد شوند و در آنجا تبدیل به متاسرکریا می شوند – مرحله عفونی میزبان نهایی.
• عفونت میزبان:هنگامی که یک پستاندار گیاهخوار گیاهان آلوده را می خورد یا آب آلوده می نوشد، متاسرکریا در دوازدهه سیست شده و به دیواره روده نفوذ می کند. سپس برای چندین هفته از طریق پارانشیم کبد مهاجرت می کنند تا در نهایت به مجاری صفراوی برسند و در آنجا به کرم های بالغ تبدیل می شوند.
• کرم بالغ:کرم‌های نر و ماده در مجاری صفراوی جفت می‌گیرند و تخمک تولید می‌کنند و چرخه زندگی را کامل می‌کنند.

فاسیولا بیشتر در استان های شمالی خصوصا گیلان و بیشتر در بندر انزلی دیده می شود. ولی اکنون چند استان دیگر نیز گزارشات موثق وجود دارد از جمله لرستان و کرمانشاه و کهگیلویه و بویراحمد. شاهی آبی، فندق آبی، بولاغوتی (در یاسوج) بلمک (در لرستان) نیز منبع آلودگی است. این انگل عمدتاً گوسفند و گاو را آلوده می کند، اما انسان نیز می تواند با مصرف شاهی یا سایر گیاهان آب شیرین آلوده شود.

منبع: جهت کسب اطلاعات بیشتر:

https://metaorganon.com/fasciola-hepatica-test/

در مکتب تشیع ماه محرم، یادآور نهضت حضرت سیدالشهدا و حماسه‌ جاودان کربلاست. همچنین آغاز مجالس عزاداری حضرت اباعبدالله الحسین (ع) است، که مردم را به امور اعتقادی خویش آشنا می‌کند و دستورات دین خود را از حسینیه‌ها و تکایا و مساجد به خانه‌های فکر و دل خود به ارمغان می‌برند.

https://www.asrupload.ir/moallaa/tasavir/96/06/emam-hosein532.jpg

اللٌهمَ ارزُقنی شَفاعَته الحُسین یُوم الوُرود.

سِلام مُحرَّم

هَندَه بمَه محرٌم می دلِ غُصٌه بگیتِه -می چُم ِ آب رِوانَه، تِرَرِه یا ایمام حسین

* باز ماه محرم آمد و غصه دلم را فراگرفته اشک‌هایم برای تو روان شده‌اند یا امام حسین

اگر یِزیدِشان هَلِه هَندِه نَفَس کَشِنِن- خدایا بَرِسان فِریاد رَسی یا ایمام حسین

* اگر یزیدیان باز هم نفس می‌کشند (زنده‌اند) خدایا فریادرسی برسان یا امام حسین

محرٌم شُب مِرَرِه مثل روز روشِنِ -اگر گوشِه چشمی مِرِه نیا بُکنی یا ایمام حسین

* شب محرم برای من مثل روز روشن است اگر گوشه چشمی به من نگاه کنی یا امام حسین

هر سال محرٌم که بونو یاد تو آرزو کانِم -که بِیَم در کنار تو یا ایمام حسین

* محرم هرسال که از تو یاد می‌شود آرزو می‌کنم در کنار تو بیایم یا امام حسین

دوبارِه آتِشی بونِم گُر گیرَنِم -وقتی اَلَن وینِم وضعِ کربِلایَه یا ایمام حسین

*دوباره عصبانی و بر افروخته می‌شوم وقتی که وضع فعلی کربلا را می‌بینم یا امام حسین

فقیر و غنی همه تِرَرِه سینه زَنِن -تی بی کَسی یَرِه، تی مظلومیتَ رِه یا ایمام حسین

* پولدار و ثروتمند همه به خاطر تو به سر و سینه می‌زنند برای تنهایی و مظلومیت تو یا امام حسین

زمین کربلا یِه تیکِه از خاک بهشتِه چون -هَلِه کمی از بوی تو دَرِه یا ایمام حسین

* زمین کربلا تکه ای از خاک بهشت است چون هنوز هم کمی از بوی تو دارد یا امام حسین

هرسالی که هَنِه، تی داغ تازه تر بونو ولی- کیه که بهتر بیشناسَه تِرِه یا ایمام حسین

* در هر سالی که می‌آید داغ تو تازه می‌شود چه کسی تو را بهتر خواهد شناخت یا امام حسین.

محمد ولی تکاسی

محرم 1433

https://img9.irna.ir/d/r2/2024/05/05/3/171115600.jpg?ts=1714901355282

دریافت فیلم توضیحات- مهندس کفاشی

img9.irna.ir/d/r2/2024/05/05/3/171115851_480p.mp4?ts=1714904146177

https://sahebkhabar.ir/hermes/irna1/irna1-85466313.jpg?ts=1714910263000

به گزارش خبرنگار ایرنا، کارشناس میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان رامسر روز یکشنبه با تایید ثبت ملی مسجد تاریخی "سکینه آباجی" در ضلع شمال غربی میدانگاه اصلی روستای جواهرده به خبرنگار ایرنا گفت: این مسجد تاریخی از یادمان‌های اصیل و با ارزش منطقه و مربوط به دوران قاجار است.

به گزارش خبرگزاری صداوسیمای مازندران، به کوشش‌ علاقمندان میراث نیاکان منطقه و پیگیری‌های سازمان مردم نهاد انجمن دوستداران میراث فرهنگی سخت سر شهرستان رامسر و انجام مراحل اداری توسط اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان رامسر، اولین اثر ارزشمند فرهنگی، تاریخی و مذهبی جواهرده در فهرست آثار ملی قرار گرفت.

"مسجد سکینه آباجی" واقع در ضلع جنوب غربی میدان تاریخی ییلاق جواهرده، در مرداد سال ۱۴۰۲ در فهرست آثار ملی، ثبت نهایی شد و در آذر ماه، از سوی وزیر محترم میراث فرهنگی به دستگاه‌های ذیربط ابلاغ شد. و تابلوی ثبتی آن نیز در روز‌های آینده نصب خواهد شد.

https://s18.picofile.com/file/8437745092/IMG_2792%DA%A9%D9%88%DA%A9%D8%A8_%DA%86%D8%B4%D9%85%D9%87_%DB%8C%DB%8C%D9%84%D8%A7%D9%82.JPG

کوکب چشمه طرح جدید - جواهرده رامسر سال 1398

چشمه های جواهرده
الف)چشمه ­های داخل جواهرده شامل: چشمه مرحوم آقا عبدالصمد(آقا نجفی)،چشمه ­آقا پیر سیدعلی،چشمه میرعبدالباقی،چشمه رمک محله(بانی ملّا احمد کاکویی) در حوالی رمک محله و مسجد آدینه، چشمه شیخ محمد حسین جلالی جیلانی، چشمه آقا شیخ محمد حسین تنکابنی، چشمه حسین زاده(از ارتفاعات بَرتُل)، چشمه حاج قاسم لاریجانی(فتوک محله جواهرده)، چشمه سلیمان در پای کوه تاک سَر و چشمه مدرسه علمیه آقا سید محمد هادی بن میر محمد رضا (در محل فعلی درمانگاه جواهرده).
ب)چشمه های خارج جواهرده شامل: آب علی(بانی مهندس زین آبادی سرپرست اداره راه ­سازی مسیر رامسر به جواهرده دهه 1340)، چشمه شیخان آب وَر(شوقون آو بُن) در کَمرکش کوه طاق طاق تَلِه، چشمه کَمربُن در کمرکش کوه سه برادر و بالاتر از شُرَک(دارای یخچال طبیعی بنام سَه بُن)، چشمه­ های متعدد بَرتُل در دامنه کوه سرخ تَله و غیره که آب چند تا از این چشمه ­ها در مخزن بتنی ذخیره شده و وارد سیستم لوله­ کشی آب شُرب جواهرده شده است.
جهت استفاده از نیروی آب­ های جاری چشمه­ ها و رودخانه­ ها چندین آسیاب نیز توسط مردم راه ­اندازی شدند که اهّم آنها در جواهرده شامل : آسیاب کریمی در زیر آبشار سفید آبکش(ایسبی آو کَش) در اطراف چشمه آب علی(با همّت محمد حلاجیان) و آسیاب محمد قلی، نوروزی، مشهدی محمد مسگران کریمی، قربان حلاج­ ثانی، محمدتقی، سرآب حدود دویست متری مسجد آدینه، الله قلی[1]و آسیاب پایین مازو و غیره را می­ توان نام برد.


تصویر86- چشمه آبعلی جواهرده رامسر


چشمه آبعلی جواهرده (قبل و بعد از مرمّت1392)

https://s31.picofile.com/file/8472783676/%D8%A2%D8%A8%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D8%AC%DB%8C%D8%B1%DA%A9%D9%88%D9%871402.jpg (مشابه آن در سال 1354 در جیرکوه مسیر جواهرده ساخته شد)


در سال 1385 مصوبه بافت قدیمی و باارزش تاریخی جواهرده توسط اداره بنیاد مسكن مازندران كلید خورد و با جذب اعتبار آن از سال 1388 آغاز گردید. اصلاح و مرمّت بافت معماری خانه­های زگالی و لَت به سر، سنگفرش كردن جاده سمت غرب جواهرده تا میدان بالای جواهرده و درمانگاه در اولویت قرار گرفت. همچنین احداث پارک های جنگلی دست کاشت نظیر صیقل محله و جنگل مشارکتی علاوه بر تلطیف آب و هوای منطقه در جذب گردشگران تأثیر زیادی گذاشته است.

منبع: کتاب در حال ویرایش " رامسر در آینه گردشگری"

[1]-این آسیاب آبی در ابتدای مسیر فلیک دُم به سمت دریاچه قو در تقاطع جاده فرعی ورودی با رودخانه وجود داشت.

https://s30.picofile.com/file/8472047100/javaherdeh_%D8%B2%D9%85%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_1402.jpg

https://irankojast.com/wp-content/uploads/2018/12/iArbqt9Lk7WvYJhh-1519549585200-247x300.jpg

https://beeptunes.salamcinama.ir/track/cover/47cfdd46-ed67-4abf-a24b-688fca18fc8c.jpg/r/400x400

دریافت فایل صوتی- شومار و عروس

در گذشته مادر شوهر ها در اغلب کارها حرف اول و آخر را می زدند. بچه ها هم به این سیستم عادت کرده و جرات اظهار نظر و عمل بر خلاف رای مادر را نداشتند. چه بسیار عروس هایی که به علت حرفهای مادر شوهر در طول زندگی رنج زیادی کشیده و کاری جز تحمّل مشقّات و ادامه زندگی نداشته اند.از اینرو به مادر شوهر نیز "کل شومار" می گفتند.

تئاتر گیلکی با لهجه گیلکی رامسری

محمد ولی تکاسی

زبان مادر شوهر

در لهجه گیلکی رامسری:

کَل=

۱- معنی اول :فرد نر هر گله که کل گاه نیز می گویند

۲- معنی دوم: فرد قوی و مهاجم

کل شومار نیز یعنی مادر شوهر قوی و قدرتمند که بر همه چیز می خواهد تسلط و اختیار داشته باشد-

کل فیل مارجان: زنی بنام مرجان که مثل یک فیل نر قوی و قدرتمند بود.خدایش بیامرزد.

داستان گیلکی رامسری

عروس: مار پلایه بَنِم کَچالِ سَر وی هوایه بِدَر سَر نوشِه

عروس: دیگ پلو را روی اجاق گذاشته ام هوای آن را نگهدار تا دیگ جوش نیایید و آب برنج نریزد.

شومار: اندی زِرتِه می کاره خَنِه مِرِه یاد بَدِه لوی دوره گل مالی بوکرده تا سیاه نباشَه؟

مادر شوهر: بچه به این کوچکی می خواهد کار من را به خودم یاد بدهد. دور دیگ را گل اندود کردی تا سیاه نشود؟

عروس: اَی یِدا کَردِم

عروس: آخ فراموش کردم

عروس و مادر شوهر دنبال کار خود می روند. بعد از چند دقیقه:

شومار: پُلا سَرشا لوی سَره وِگیر عروس!

مادر شوهر: برنج سر رفت عروس درب دیگ را بردار!

خدابَدَره عروس ! خبری نِیَه!

از عروس خبری نشد.انگار غیب شده است.

شومار: اَی مادیَن(! )معلوم نیه کوجار بوشا؟

مادر شوهر: ای مادیان(!) معلوم نیست کجا رفته؟

مادر شوهر با چابکی تمام درب دیگ را برداشته و آتش هیزم را کم می کند تا برنج ته نگیرد.بعد از یک ساعت عروس بر می گردد.

شومار: کمی گِل بُن دِبی؟؟

مادر شوهر: در زیر کدام خاک بودی؟؟

عروس: بوشابام آب لَک لیباس بشورم

عروس: رفته بودم کنار رودخانه لباسها را بشویم

شومار: تِرَم گونِن زِنِه! اول وَسِه پلایَه باپُچی بعد بیشی روخانِه- طیفیلی

مادر شوهر: به تو هم می گویند زن اول باید پلو را می پختی بعد می رفتی رودخانه طیفیلی

طیفیلی: طیفیله

عروس اگر از خانواده غریبه و غیر فامیل باشد. اقوام داماد نیز او را کم ارزش قلمداد کرده و برخورد های سختی با او داشتند. در لهجه گیلکی رامسر طیفیلی نام دیگر حیوان جوجه تیغی است.

برخورد صحیح با مادر شوهر

خاطرات یک عروس جوان

https://s31.picofile.com/file/8468628600/%DB%B2%DB%B0%DB%B2%DB%B3%DB%B1%DB%B0%DB%B0%DB%B6_%DB%B1%DB%B6%DB%B4%DB%B6%DB%B1%DB%B5.jpg

قوپو=قارچ های جنگلی(mushroom) در رامسر

منبع:http://forum.irantrack.com/thread40455.html

متخصصان معتقدند كه هیچ روشی برای تشخیص قارچ‌های خوراكی از سمی وجود ندارد، بنابراین بهترین راه آن است كه قارچ‌های مشكوك و ناآشنا مصرف نشوند و از قارچ‌های شناخته شده و پرورشی استفاده گردند.قارچ‌ها دو نوع سم‌دارند: سم سلولی و سم اعصاب. سم سلولی، سلو‌ل‌ها را تخریب می‌كند و ب اعث ضایعاتی در آنها می‌شود. سم اعصاب نیز اعصاب را فلج كرده، یا این كه باعث تحریك آنها می‌شود و در هر دو حالت، ضایعاتی را در دستگاه عصبی به وجود می‌آورد. قارچ پلنگی، قارچ شیطانی، قارچ قیفی نورافشان و قارچ شیردار، گروهی از قارچ‌های سمی هستند. قارچ‌های خانواده آمان تیاورنا بسیار خوشمزه بوده، 30-5 ساعت پس از مصرف، نشانه‌های مسمومیت را نشان می‌دهند. به همین علت، شستشوی معده در مداوا سودی ندارد.نشانه‌های مهم مسمومیت، با اسهال و شكم‌درد بروز می‌كند. پس از دو روز، شوك عارض و بر اثر تخریب كلیه، كبد و ماهیچه‌ی قلب، مرگ فرا می‌رسد. تنها دارویی كه موجب زنده نگه داشتن مسموم می‌شود، مصرف به موقع اسید تیوتیك است. انجام عمل دیالیز می‌تواند به كمك فرد مسموم بیاید. آمانیت‌های كشنده نه فقط در محلول آب و نمك و با شستشو در آب جوش، خوراكی نمی‌شوند، بلكه در حرارت 100 درجه سانتی‌گراد نیز سمیت خود را حفظ می‌كنند. بهترین راه تشخیص قارچ‌های سمی و خوراكی همانا به خاطر سپردن صفات ظاهری آنها است. چون آمانیت‌های كشنده همگی دارای وولوا هستند، بنابراین كسانی كه به خوردن قارچهای جنگلی عادت دارند، باید توجه داشته باشند كه اگر قارچ مورد نظر دارای وولوا است و در خوراكی بودنش كاملاً مطمئن نیستند، از خوردن آن صرف‌نظر كنند. در شناسایی قارچ‌های سمی با آن كه صفات ظاهری نقش بسیار مهمی دارند، اما برای شناسایی گونه‌های سمی، به ویژه آمانیت‌ها، از معرف‌های شیمیایی نیز استفاده می‌شود.قارچ‌های كه بوی زننده، طعم نامطبوع، گس یا تلخ و خاصیت تهوع‌آوری دارند، جزو قارچهای سمی شمرده می‌شوند. قارچ‌های نرم، یخ‌زده و آن‌هایی كه حاوی مقدار زیادی آب باران هستند نیز خوراكی نیستند.به طور كلی، قارچ‌های خوراكی دارای پایه گوشتی اگر قارچ‌های خوراكی روی هم انباشته شوند(به ویژه در هوای گرم)تجزیه شده، سمومی را تولید می‌كنند كه موجب بروز اختلالات فوق‌العاده شدیدی می‌گردند. بهتر است كه قارچ به فاصله 24 ساعت پس از جمع‌آوری مصرف شود كه این زمان بستگی به نوع قارچ و شرایط محیطی دارد و از بو آن، سالم یا ناسالم بودنش مشخص می‌شود. قارچ‌های خوراكی باید اثری از تجزیه و جسم خارجی، مانند كپك‌ها، كرم‌ها، لارو و حشرات، ذرات چوب، خاك و غیره، در خود نداشته باشند. قارچی كه روی آن كپك دیده میشود یا واجد بوی نامطبوع است فاسد یا در حال فاسد شدن است.در صورتی كه شستن قارچ لازم به نظر برسد، باید توجه داشت كه بیش از چند لحظه در آب نماند. نمونه خشك قارچ‌هایی كه در ماسه می‌رویند(مانند موریل‌ها) را اغلب با برس پاك می‌كنند و نمونه تازه آنها را با آب نمك یا مخلوط آب و سركه شستشو می‌دهند.اما كلاهك قارچ‌های سمی، زنگوله‌ای شكل بوده، ابتدا سفید است و به تدریج زرد كاهی متمامیل به قهوه‌ای می‌گردد. رفته رفته اطراف كلاهك شكاف خورده، رنگ قرمز آجری به خود می‌گیرد. این قارچ‌ها تا حدودی گوشتی بوده، اطراف آنها نازك و قطر كلاهك آنها ، آبدار، ضخیم و كوتاه هستند. بلندی پایه بین 6-2 سانتی‌متر متغیر است و قطر آن به 3-1 سانتی‌متر می‌رسد. رنگ پایه، سفید، كرم، زرد یا بنفش كم‌رنگ است. این قارچ‌ها دارای بوی مطبوع، كمی شبیه گوشت پخته شده یا مانند ترب هستند. زمان رویش آنها فصل بهار و پاییز روی تنه درختان جنگلی پهن‌برگ(به خصوص صنوبرها) به صورت تنها یا دسته جمعی است. آنها شبیه سقف‌های سفالی به حالت دایره‌وار روی هم قرار گرفته‌اند. كلاهك این گونه از قارچ‌های خوراكی، مسطح نیمه قیفی شكل و به رنگ صدفی سفید تا سفید متمایل به زرد، خاكستری، آبی یا قهوه‌ای است و قطر كلاهك آنها از 5 تا 15 سانتی‌متر متغیر می‌باشد.5-3 سانتی‌متر است. از بالا به پایین خط خط و خشك بوده، تیغه‌های زیر كلاهك، سفید، خاكستری رنگ یا زیتونی متمایل به قرمز است. پایه آنها سفیدرنگ و قطر پایه 2-8/0 سانتی‌متر می‌باشد.ابتدا كمی بوی میوه و در مراحل بعدی رشد، بوی توتون می‌دهند. این قارچ‌ها در ماه‌های تیر و مرداد، در جنگل درختان پهن‌برگ، چمنزارها و پارك‌ها به صورت جمعی دیده می‌شوند.قارچ‌هایی كه بوی گاز آشپزخانه، سیب‌زمینی خام، چغندر، ترشیدگی یا داروهای دارای مزه گس، ترش یا به شدت تلخ دارند، سمی و غیرخوراكی هستند و قارچ‌هایی كه خوش‌طعم، بی‌بو یا دارای بوی كم و مطبوع شبیه میوه‌ها، ماهی، صابون معطر، ترب با مزه ملایم تا شیرین، گوشت پخته شده یا مغز گردو هستند، همگی خوراكی‌اند. چگونه دریافت مجوز برای واحد پرورش قارچ

برای كسب اطلاعات لازم درباره چگونگی گرفتن مجوز برای واحد پرورش قارچ صدفی، بهترین كار آن است كه به قسمت باغبانی اداره جهاد كشاوری شهرستان خود(یا استان) مراجعه كنید، اما بد نیست پیش‌زمینه‌ای در پیرامون شرایط اخذ مجوز داشته باشید. برای گرفتن مجوز و وام، نخستین گام، انتخاب زمینی است كه برای احداث واحد نیاز دارید. این زمین، باید 200 متر با مناطق مسكونی اطراف فاصله داشته و تا شعاع 100 متری آن واحد مرغداری یا دامداری وجود نداشته باشد. زمین مورد نظر نباید در زمره اراضی كشاورزی یا باغی درجه یك بوده، استخر یا رودخانه‌ای در نزدیكی آن وجود داشته باشد. در چنین زمینی می‌توانید به ازای هر 600 متر مربع زمین، 100 متر مربع سالن پرورش احداث كنید.پس از پیدا كردن چنین زمینی، تقاضای خود را به قسمت باغبانی اداره جهاد كشاورزی شهرستان مربوط ارائه داده، در صورت موافقت اولیه آنها، اقدام به تهیه مدارك لازم نمایید. از جمله‌ی این مدارك، سند زمین یا سالن است كه در صورت اجاره‌ای بودن آنها، نیاز به اجاره‌نامه بلندمدت پنج‌ساله‌ی ثبت شده در یكی از دفترخانه‌های اسناد رسمی(لازم است اجاره‌نامه‌ی هفت ساله تنظیم شود تا زمان دو ساله‌ی تلف شونده در طی مراحل اجرایی نیز لحاظ گردد) است.

قارچ های جواهرده

در جواهرده و روستاهای اطراف آن قارچ های خوراکی که به شکل گنبدی و کرم رنگ هستند بیشتر در اردیبهشت ماه همزمان با زمان بارش های رگباری و ایجاد رعد و برق در بالای کوه وژک و مسیر کوهنوردی کوه سه برادر و سرخ تله رویش دارند. در بقیه اوقات سال اغلب قارچ های غیرخوراکی در مراتع و جنگل ها هستند و ساپروفیت(انگلی) هستند که بر روی تنه درختان و یا فضولات دامها و غیره رشد می کنند.

https://s28.picofile.com/file/8465665692/mwtokasi_yahoo_com.jpg

کوه وَژِک در ابتدای روستای نمونه هدف گردشگری شهرستان رامسر از استان مازندران با ارتفاع 2522 متر از سطح دریای خزر واقع است. برخی بر این باورند که واژه "وَژک" به معنای گناهکار در مقابل واژه " آنژِک" به معنای بی گناه در زبان اوستایی است.

برخی بر این باورند که واژه وَژک از "وَچِک" و " وَچه" و به معنای تکرار آمده است. در دشت بالای این کوه که سراگاهی نیز در آنجا وجود دارد در گذشته ها به وجود استخر آب با لاک پشت در آن اشاره شده است.

از سخن بزرگترها، وجود گورهای گبری و کشف خمره های سکه و تعدادی از آثار باستانی در بالای این کوه به همراه قبور دوطبقه و سه طبقه در نزدیک آنتن تقویت تلفن همراه بر روی آن می توان احتمال داد که روزگاری این کوه از اهمیت و قداست خاصی برای امرای محلی و حاکمان وقت در دوره اشکانیان و قبل تر برخوردار بوده است.

برخی نیز بر این باورند که گناهکاران را از بالای این کوه پرتاب می کردند و برخی کاربری این کوه را به خاطر موقعیت جغرافیایی و احاطه بر مسیر ترّدد افراد از سمت شمال، شرق و غرب جواهرده به عنوان برج دیده بانی منظور داشته اند.

منطقه ای به نام "مُرده گِ تَلِه" در ضلع جنوبی آن وجود دارد که مردم محلی بر این باورند که هر وقت ریزش نماید یکی از بزرگان جواهرده دار فانی را وداع می کند. از بالای این کوه نیز راهی مالرو به سمت جواهردشت یکی از ییلاقات خوش آب و هوای رحیم آباد کلاچای از توابع شهرستان رودسر(نام قدیم ملاط) وجود دارد. این کوه دارای گیاهان دارویی کمتر شاخته شده و جنگلی با درختان نیمه متراکم در ضلع شمالی است.

کوهی به نام وژک نیز در روستاهای اطراف سیاهکلرود از توابع رحیم آباد شهرستان رودسر وجود دارد.

مسیر این کوه از چشمه آبعلی تا نوک قله آن و دَکل آنتن تقویت کننده امواج تلفن همراه که دارای شیبی بسیار تند و نفس گیر است تقریبأ در حدود نیم ساعت راهپیمایی است.

https://blog.rahbal.com/wp-content/uploads/2021/04/picture-of-a-brown-bear-in-the-Dalkhani-forest.jpg

دریافت فیلم

https://r.saednews.com/i/1239465

جواهرده تا سال 1404

محمد ولی تکاسی

mwtokasi@yahoo.com

https://s27.picofile.com/file/8457662426/14001003000549637759707463889667_55516_PhotoN.jpg

ظهور و پیدایش شاخه ­های جدید گردشگری در جهان مثل گردشگری سلامت، مذهبی، دریایی و دیگر شاخه های فعلی آن نظیر اکوتوریسم و تاریخی حاکی از اهمیت رشد و گسترش این صنعت در مناطق مختلف جهان با توجه به امکانات باستانی و طبیعی آنها خواهد بود. به همین دلیل هر کشوری که آرزوی رونق این صنعت را داشته و دارد سعی می­ کند راهکارهای مختلفی برای معرفی توانمندی های گردشگری منطقه خود به دیگران را به کار گیرد تا حجم بیشتری از گردشگران را به سمت مرزهایش جلب نماید. حذف روادید، پایین آوردن هزینه سفر و اقامت در منطقه، ایجاد انگیزه های مختلف مثل جشنواره های خرید و برگزاری بازیهای سنّتی و ورزشی از جمله راهکارهایی برای جلب نظر گردشگران و در نهایت رونق صنعت گردشگری درکشورهایی نظیر ایران بوده است .

بر اساس سرشماری سال 1390 جمعیت جواهرده به 9800 نفر(2400 خانوار) افزایش یافت. در سال 1395 نیز سرشماری عمومی در کشور انجام شد و احتمال می رود با توجه به خوش نشین بودن منطقه و امکان عدم سکونت در فصول پاییز و زمستان به دلیل برودت زیاد هوا، آمار جمعیت محلی ساکن در ییلاق جواهرده از این هم کمتر شود(1) . کما اینکه ما در سالهای اخیر،کمتر شاهد سکونت افراد محلی و بومی در فصل تابستان در جواهرده و افزایش تعداد گردشگران هستیم.

به نظر می رسد عواملی نظیر مهاجرت افراد محلی، افزایش قیمت کرایه منازل استیجاری و خرید مواد خوراکی و افزایش هزینه زندگی، برگزاری کلاسهای فوق العاده نظیر کلاس زبان و جبرانی دانش آموزان رامسری در فصل تابستان، نگرانی مردم از وضعیت وخیم رو به رشد ساخت و سازهای غیر منطقی و به دور از اسلوب و قوانین مطابق با منطقه گردشگری و غیرهمگام با بافت سنّتی که فقط جیب بانک های وام دهنده را پر می نماید و همچنین راه یابی افراد غریبه به جواهرده جهت خوشگذرانی و هنجارشکنی برخی از این افراد به اصطلاح متجدِّد و نوگرا به باورها و اعتقادات مردم این ناحیه، همه این عوامل می تواند موجب عدم رغبت مردم بومی منطقه به گذراندن اوقات فراغت در جواهرده شود. (نظر شخصی نگارنده).

هجوم مسافران و گردشگران برای یک یا چند روز و نبود امکانات زیرساختی نظیر جاده آسفالته در برخی مسیرها، عدم رعایت بهداشت محیط در اماکن مناسب جذب گردشگران، با توجه به تصویب طرح های خرد و کلان و جذب اعتبارات، بازسازی بافت سنّتی، احداث چند بوستان جنگلی، وجود اتاق ها و یا خانه ها و هتل ها بدون پارکینگ مناسب و غیره همگی دست به دست هم داده اند تا عرصه بر مردم محلی و بومی که سال ها به دور از هیاهوی شهری و مشکلات عدیده به دامان طبیعت پناه می بردند، تنگ و تنگ تر شده و دیگر نتوانند روی آسایش و آرامش را ببینند.

بر اساس نتايج حاصل از بررسي شاخص های عمده بخش گردشگری در سند چشم انداز کشور (1404-1384) از عمده دلایل عدم پیشرفت و توسعه گردشگری بر طبق برنامه های توسعه اقتصادی کشور چنین اعلام شده است:

1- عدم بهره برداري مناسب از حجم عظيم آثار تاريخي، فرهنگي و طبيعي متنوّع و جذاب كشور علی الخصوص در مناطق ییلاقی و خوش آب و هوای کشور نظیر جواهرده.

2- عدم كفايت اعتبارات دولتي براي پژوهش، حفاظت، مرمت، احياء و معرفي اين آثار ارزشمند و در معرض نابودي قرار گرفتن يا به فراموشي سپرده شدن اين آثار مهم تاريخي، فرهنگي و طبيعي.

3-عدم بستر سازي براي سرمايه گذاري مُستمر در تأسيسات و تجهيزات گردشگري كه باعث مُستهلك شدن اين تأسيسات و كاهش بهره برداري مناسب از آنها گرديده است.

لذا می توان احتمال داد که ادارات، ارگان ها و نهادهای دولتی و یا وابسته به دولت نتوانستند امور مربوطه به رشد و توسعه گردشگری را با اقتصاد بیمار وابسته به نفت به نحو اَحسَن انجام دهند.

اگر چه در این راستا تعدادی از مسئولین کشوری، استانی و شهرستان نهایت سعی و تلاش خود را نمودند ولی در مسیر خلاف آب شناکردن در بعضی مواقع، مانع تراشی ها و مشکلات زیادی را نیز به همراه دارد. اگرچه پیش بینی شده است ایران تا سال 1400 بیش از 14 میلیون گردشگر داشته باشد ولی در برخی مناطق هنوز کارهای شایسته و بایسته برای جذب گردشگران انجام نشده است.

رشد قارچ گونه ساختمان ها و آپارتمان ها در جواهرده و مسیرهای بین راهی آن بدون برنامه ریزی قبلی، آزمایش مکانیک خاک و بر اساس سلیقه و هزینه های مالک /مالکان جهت کسب سود و درآمد بیشتر در آینده ای نزدیک ما را با حجم انبوهی از مشکلات نظیر تأمین آب آشامیدنی سالم، دفع نامناسب زباله و فاضلاب، آلودگی رودخانه ها و جنگل دست کاشت مواجه می سازد. در نهایت تبدیل شدن جواهرده در سالهای آتی به صورت روستایی با کوه هایی بی­آب و علف و به دور از مناظر طبیعی و جنگلی طبیعی و اسیرشده در چنگ مشتی آهن و سیمان، امری محال و دور از انتظار نخواهد بود.

با توجه به سیاست کلان بخش گردشگری و توجه به دستورالعمل کلّی اهتمام به امر ميراث فرهنگي, تاريخي و طبيعي كشور که وظيفه اي است همگاني، می توان اذعان داشت که نقش مردم و فعالیت نهادهای مردم نهاد(NGO) جهت کمک در اجرای فعالیت های دولتی کمتر به چشم می آید که نتیجه این کم توجّهی مسئولین محترم را شاهد هستیم.

همگام با طرح های عمرانی در حال اجرا در جواهرده با وجود دو رودخانه در شرق (ناوکَش دره) و غرب (اسبی آو کَش) در دو طرف جواهرده به یک سیل برگردان در وسط ده جواهرده جهت هدایت روانآب های سطحی و نزولات جوی نیز می تواند مدنظر قرار گیرد. علیرغم انجام کارهای آبخیزداری موجود بر روی رودخانه، انجام تراس بندی در دامنه کوه های منتهی به چشمه برتُل از بالای آبشار دارالوداع و کاشت نهال در بالادست جواهرده (غیر از مرتع قرق شده سُردانه کول=تاک سر) جهت پیشگیری از وقوع خطر سیل و هجوم بهمن و صدمه رسیدن به مردم و خانه های آنها مورد نیاز است.

کارشناسان محیط زیست، منابع طبیعی، گردشگری و میراث فرهنگی، مسکن(از نظر ترکیب و رنگ در طرّاحی سازه ها جهت ایجاد آرامش) و کارشناسان شاغل در اقتصاد توریسم و تورهای گردشگری همه متفّق القول هستند که جهت قدم نهادن در مسیر درست گردشگری، ارزآوری مناسب، ایجاد اشتغال، تهیه بِرَند برای محصولات کشاورزی نظیر فندق و گل گاوزبان و حفظ میراث ناملموس نظیر مهمان نوازی اهالی و نان محلی (کلوبیج کِشتا) و ده ها صنایع دستی خانگی و تجهیز امکانات جواهرده با حفظ بافت سنّتی و خانه های قدیمی و با توجه به وجود مناظر طبیعی و بِکر و حفظ آنها برای نسل آینده، نیازمند یک حرکت بسیجی و جهادی برای تهیه طرحی جامع و فراگیر با شرکت نهادهای ذیربط، همکاری مردم و سرمایه گذاری بیشتری بر روی آموزش و فرهنگ عمومی گردشگرپذیری از طریق رسانه های جمعی، افزایش افق دید و بینش مسئولین و استفاده از نیروی کارشناسی در جلسات هم اندیشی با استفاده از تجربیات کشورهای همسایه می باشد.

منابع مورد استفاده:

1-سند چشم انداز توسعه بخش میراث فرهنگی وگردشگری کشور ایران (1384 تا 1404).

https://www.chht-sb.ir/fa/newsview/54

2-کشکول (http://www.emadezzati.blogsky.com/1392/03/01/post-173/)

اسطوره سیاگالش
محمد ولی تکاسی
mwtokasi@yahoo.com

مقدمه

مردم در هر منطقه ای به تنا سب محیط جغرافیایی و اکولوژی، زبان و ادبیات، دست آفریده ها، باور های دینی و  غیره دارای افسانه ها و داستان هایی زیبا، شگفت انگیز و گاهأ خارق العاده  دارای قهرمان و اسطوره هایی با قدرتی بیشتر از توان جسمی و روحی انسان ها ولی در خور فهم و دانش افراد همان جامعه وجود دارند.  افسانه ها، قصه های خیال انگیز درباره موجودات خیالی­اند که از اندیشه، اعتقاد، آرزو، رنج ،ترس، امید وناشناخته های زندگی انسان ها شکل می پذیرند  این‌ روایات شکل ساده ای دارند و به شرح‌ وقایعی می پردازند که نبرد میان خیر و شرّ، مرگ و زندگی و سرانجام پیروزی خوبی بر بدی است. اين رویدادها چنان در کنار هم قرارمی گیرند که قهرمان به کمک عوامل غیرطبیعی به پیروزی برسد. شخصیت های افسانه ای ازنظرظاهر و رفتار به موجودات عادی شبیه هستند اما توانایی هایی دارند که در موجودات عادی دیده نمی شود ضمن آنکه همیشه یک اتفاق دوراز تصوّر آنها رابه ایده آل می رساند .درمنابع اسطوره های ایرانی " گئوش " gaus " ایزد نگهبان و سرپرست چهارپایان مفید و دام های موجود در جنگل و کوهستان است . دراوستا ، ایزدی دیگر نیز بنام  درواسب "drrasp " نیزاین وظیفه را بر عهده دارد . باتوجه به سپردن نگاهبانی رمه ها(گله ها)  دراوستا به ایزد گئوش (گاو ) و درواسپ ( اسب )  درمی یابیم  که در کنار گاو  با جایگاه مقدس، اسب نیز در نزد ایرانیان از اهمیّت زیادی برخوردار بوده است .
  ای درواسپ  ! ای نیک ! ای تواناترین !
مرا این کامیابی ارزانی ده که آفریدگان مزدا را گله بپرورم؛ که آفریدگان مزدا را جاودانگی بخشم .که گرسنگی و تشنگی را ازآفریدگان مزدا دور بدارم؛ که ناتوانی پیری و مرگ راازآفریدگان مزدا دوربدارم؛ که باد گرم و باد سرد را هزارسال ازآفریدگان مزدا دور بدارم .
درواسپ توانایی مزدا آفریده اشون پناه بخش – که خواستار زور نیازکننده و به آیین پیشکش آورنده راکامروا کند – او را کامیابی بخشید .                                                               (گئوس یشت – کرده دوم – بند 11،10،9)

 سيـاگـالـش (نماد ی از اسطوره های حمايت ‌از دام)
   سیاگالش، رخساره ای از شبان خدایان عهد دور است . که به مرور زمان رخساره و چهره ای انسانی یافته است . سیاگالش در باور دامداران ازچهارپایانی چون گاو و گوزن نگهبانی ومحافظت می کند.  به عبارتی سیاگالش،  نگهبان چهارپایان ازسختی، بیماری و مرگ است.

اجرای مراسم سیاگالش در موزه میراث روستایی گیلان

اگر هردام از چوپانی تلف شود نشانه آن است که سیاگالش از وی روی گردانده است و هرگاه برشمار گوسفندان و رمه های چوپان افزوده شود، آن رانشانه مهر و توجه سیاگالش می دانند .
صادق هدایت، درکتاب نیرنگستان به این امر اشاره می کند: " معروف است که روز  جمعه بازار، سیاگالش به شکل پیرمردی آمده و کره می فروشد . هرکس ازکره او بخرد هرگزتمام نمی شود و پیوسته آن کره  ری (بركت)  می کند ولی به محض اینکه به کسی ابراز بکند که کره او ری می کند یا مال سیاگالش  است ، فوراً دبه کره او خشک می شود " .
سیاگالش ازسوی دیگرازقدرت دگرسانی برخورداراست، این از توانایی خدایان اسطوره ای است . سیاگالش می تواند خود رابه رخساره چوپانان درآورد و وظیفه حفاظت ونگهبانی ازرمه رابه جای آورد. این خویشکاری با خویشکاری شبان ـ خدایان اسطوره ای یونان و ایرانی بسیارهمگون است[1] .
 
اسطوره سياگالش در رامسر
در باورها و مَسلک گالش ها (کاس سی ها  یعنی قوم ساکن در کوهستان و با شغل دامداری) نیز فردی در کوهها وجنگل ها وجود دارد که از طایفه از ما بهتران بوده و در وقت سختی و مشقّت به داد گالش ها می رسد.
به نظر برخی از اقوام ساکن در روستاهای رانکوه و توابع لاهیجان، سیاه گالش جنی هست که صاحب و مالک گوزن ها وآهوهای وحشی جنگل ها می باشد. ولی در منطقه رامسر و حومه سرگالش به شکل انسانی است که غمخوار گالش هاست و راهنمای آنها جهت یافتن مسیرهای صَعب العلاج کوهستانی در دل کوه ها و درّه ها خصوصأ در ایام وجود مه غلیظ در این مناطق است. سرگالش، دارای قدرت ماوراء الطبیعه بوده ولی از آن در جهت خدمت به انسان ها استفاده می نماید. داستان نگهداری دو بچه و گاوها و گوساله ها در یک زمان نه چندان کوتاه بعد از بارش برف زمستانی توسط یکی از گالش هایی که از ییلاق به جلگه آمده بود و در عوض این کمک گاونر سیاه رنگی را به سیاه گالش هدیه  می دهد زبانزد گالش های منطقه رامسر و حومه  است. نعره این گاو نر (اصطلاح گیلکی گُرانِه) هنوز هم گهگاهی در جنگل طنین انداز می شود.
اسطوره سیاگالش،  زبانزد گالش های مناطق کوهستانی اشکورات  و ییلاقات شرق گیلان و غرب مازندران  بوده و نُقل مجلس مردم رامسر است . همچنین سیاه گالش، کسی است که از زندگی همه گالش ها با خبر است. سرگالش ها و سلِر ها(کسی که مسئول لبنیات و تولید فرآورده های شیری گالش­ها در گاوسراها و گوسفند سراها است) همه او  را دوست دارند و از طریق راههای مختلف از طریق او  راه درست زندگی خود را می یابند.
به روایت دیگری مرد چوپانی در برف شدید اسیر شد. سپس به ناچار گله هایش را درسرما گذاشت و خود گریخت. بهار که رسید چوپان به ییلاق رفت تا شاید چند تایی ازگوسفندهایش را زنده بیابد وقتی به محل مورد نظر رسید با شگفتی دید که گوسفندانش صحیح وسالم هستند و چوپان قوی هیکلی کنارآنهاست او  به چوپان اعتنا نکرد و فکر کرد که سگ ماده اش گله راحفظ کرده پس سرگرم نوازش حیوان شد. سیاگالش پرسید : ای مرد گوسفندانت چطور ازسرما زنده مانده اند؟ مرد گفت : کارسگ من است . تا این حرف از دهان مرد بیرون آمد گوسفندها همگی تبدیل به سنگ شدند. این داستان در کوه دالفک اتفاق افتاده است و می گویند این سنگ ها که به شکل گوسفندها درآمده اند هنوز دراین کوه موجود می باشند.
باورداشت های‌مردم در مورد شمایل‌ سیاگالش
در بعضی ازمناطق می گویند سیا گالش دو نوع است : زولفین و کل( زلف دارو کچل)[2] .
روزی که سرپرستی جانوران حلال گوشت جنگل و کوهستان با سیا گالش موی بلند است، شکارچیان می توانند به راحتی شکار کنند. زیرا سیا گالش در آب چشمه سارها  به آراستن زلف های بلند خود مشغول است و از گله ها غافل است. اما روزی که سیا گالش کچل همراه جانوران حلال گوشت جنگلی و کوهستانی است پا به پای آنها حرکت می کند و شکار چیان دست خالی از شکار باز می گردند . البته باورهای عمومی او  را  بلند قد ، قوی بنیه ، چهار شانه تصویر می کند. قدرت او آنقدر زیاد است که می تواند دو درخت تنومند را خم کند. او موجودی است با هیبت که هیچ کس در برابرش سخن نمی گوید و زبان بند می­آید. بیش از ده متر قد دارد. هر دستش دو متر و هر پایش سه متر و کف پایش را نیم متر می دانند. ریش ندارد اما سبیل هایش از بنا گوش در رفته است.
البته معتقدند سیاگالش به هرشکلی می تواند ظاهر شود از جمله پیرمرد عصا در دست یا کودکی دوست داشتنی. اما در بیشتر نقاط جلگه و کوهستانی گیلان او را به شکل و شمایل مردی قوی هیکل، سیاچرده ، با نیم تنه " چاشو " و شلوار پشمین سیا ه رنگ. اما با جثه ای نه چندان غول آسا که از قدرت بدنی معنوی و بالایی برخوردار است و قدرت ناپدید شدن نیز دارد. تصور می کنند در بسیاری از نقاط گیلان او را فرشته، موجودی عینی، از پیامبران و اولیای خدا ، انسانی افسانه ای، شخصی مقدس، یکی از بندگان خوب خدا ، موجودی غیبی ، نظر کرده و حتی سیّدی بزرگوار به شمار می­آورند و او را سیاگالش   می­گویند زیرا سیا چرده و سیا پوش است. او بیشتر در نیمه­ی شبهای مهتابی و در آستانه ی سحرگاه ظاهر می شود(علی اکبری لیاولی ،1391).
 
"عشق گالش ها  به اسطوره سیاه گالش، وصف ناکردنی و بسیار ستودنی است".
 
 
 
 
منابع مورد استفاده:
1- رحیمیان، ع. 1390. از سخت سر تا رامسر.
2- وبلاگ رانکوه و نصیر محله.
3- وبلاگ تردید (نگار نادری.( http://negarnaderi.blogfa.com
منابعی برای مطالعه بیشتر:ـ سجاد پور، فرزانه. فسون فسانه.1378. تهران ، انتشارات سپیده سحر. ـ دکتر تسلیمی، علی. 1381. گذر از جهان افسانه. رشت، انتشارات چوبک.ـ بتلهایم، برونو.افسون افسانه ها. ترجمه اختر شریعت زاده. 1381.تهران، انتشارات سروش.ـ حسن زاده، علیرضا. افسانه زندگان(جلد 1). 1381. تهران، انتشارات بقعه و مرکز بازشناسی اسلام و ایران.ـ بُشرا، محمد. دد و دام. 1383.رشت، انتشارات طاعتی.ـ دوستخواه، جلیل. اوستا. 1385.تهران، انتشارات مروارید.
 
 
[1] - در هر دین و مذهبی توجه به فردی که نجات دهنده و حل کننده مشکلات لاینحل مردم بوده و برای همه قشرهای جامعه آزادی را رقم می زند وجود دارد که معمولا از آن به نام سوشیانت یا هدف غایی و نهایی جهان و منجی عالم بشریت یاد می شود.در کشورهای غربی حضرت عیسی مسیح و در کشورهای مسلمان حضرت مهدی(عج) را نجات دهنده نسل بشر در جهان می دانند.
 
[2] - شاید در زبانزد از سه نفر باید ترسید(کچل، سرخ مو و زرد ریش) از همین باورها نشأت گرفته باشد.

منبع:https://www.hamshahrionline.ir/news/489074/%D8%A2%D8%B4%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%82%DB%8C-%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AD%DB%8C-%DA%AF%DB%8C%D9%84%D8%A7%D9%86

توجه:

اگر شهروندان عزیز رامسری عکس یا فیلم و یا کلیپ از خوانندگان گیلکی زبان و امیری خوانی در شهرستان رامسر و حومه دارند می توانند همراه با بیوگرافی آنها از طریق ای میل و یا بخش نظرات وبلاگ برایمان ارسال فرمایند تا با نام خودشان به سمع و نظر گیلکی دوستان رسانده شود.

با تشکر

مدیر وبلاگ

شاعران و ترانه سرایان و امیری خوانان شهرستان رامسر

۱- ذبیح اله مختاری

۲- محرمعلی  طالش قربانی

۳- کریم ذبیحی

۴- ابراهیم کرکتی(قوامی)

۵- احمد اقبالی

۶-حاج کریم قلی پور

۷- رستم جمشیدی

۸-کربلایی آقاجان آقاجانی

9- حسین علی امین چورته

حسین علی امین چورته به سال ۱۳۱۰ در (لَتَر) از روستاهای گالش محلّۀ رامسر متولد شد. شغل اصلی او دامداری و چوب داری است. او از نوازندگان نی چوپانی و از مجریان موسیقی چوپانی اشکوری و جلگه های شمال این منطقه است. ویژگی کار این هنرمند در حافظۀ قوی و ارائه صحیح قطعات سازی منطقۀ اشکور و کوهپایه های رامسر است.

 10-یوسف موسایی

یوسف موسایی به سال ۱۳۰۹ در گالش محلّه از توابع رامسر متولّد شد. او اصالتاً اشکوری است و در جوانی از خوانندگان مشهور مقامات و ریزمقامات منطقۀ اشکور بوده است. صدای موسایی به خاطر کهولت سن اگرچه کیفیّت گذشتۀ خود را از دست داده است امّا هنوز مقامات و ریزمقامات آوازی را به خوبی اجرا می کند.

 11- حسن رجایی

حسن رجایی صاحب نام ترین نوازندۀ دم کَش (نی چوپانی) و خوانندۀ مقامات و ریزمقامات کوهپایه ها و جلگه های رامسر است. حسن رجایی شصت و پنج سال دارد و در روستای لشتو زندگی می کند.

و ...................

موسیقی نواحی استان گیلان دو کانون اصلی کاملاً متفاوت، یکی منطقه دیلمان در شرق و دیگری منطقه تالش در غرب دارد که در نواحی مرکزی استان با هم ترکیب شده‌اند.

همشهری‌آنلاین– محمدرضا ربیعیان: استان گیلان مناطق سرسبز شمال غربیِ رشته‌کوه البرز و بخش غربی کرانه‌های جنوبی دریای خزر را در بر می‌گیرد و از غرب به استان اردبیل، از جنوب به استان زنجان و قزوین، و از شرق به استان مازندران می‌رسد. این استان از دو منطقه جلگه‌ای و کوهستانی تشکیل می‌شود. غربی‌ترین شهر این استان آستارا و شرقی‌ترین آن رودسر است که هر دو در کناره دریای خزر واقع شده‌اند. بر اساس یک تقسیم‌بندی نسبتاً قدیمی و تاریخی، گیلان به طور کلی به دو منطقه گیلان بیه ‌پیش و گیلان بیه ‌پس تقسیم می‌شد که بخش شرقی سفیدرود، اعم از جلگه‌ای و کوهستانی، در محدوده گیلان بیه پیش و بخش غربی آن در محدوده گیلان بیه پس قرار داشت و تالش هم شمال غربی گیلان و بخش‌هایی از استان اردبیل و جمهوری آذربایجان را شامل می‌شد.

موسیقی نواحی این استان که تصویرگر زندگی مردمانی جنگل‌نشین و طبیعت‌گراست و بیشتر در مایه‌های شور و دشتی و به‌ندرت در چهارگاه و شوشتری اجرا می‌شود، سرشار از تصاویرِ زمین‌های سبز و حاصل‌خیز، جنگل‌، مزرعه و شالیزار است. اما به گفته محمدرضا درویشی، «فرهنگ و موسیقی گیلان به سببِ موقعیتِ جغرافیاییِ منطقه، آسیب‌های جبران‌ناپذیری متحمل شده و این ضایعه موجب شده است که امروزه در سرتاسر استان گیلان فقط تعداد انگشت‌شماری از خوانندگان و نوازندگانِ اصیل و قدیمی باقی بمانند و بسیاری از سنت‌ها و آیین‌ها و نیز بسیاری از نغمه‌ها به دست فراموشی سپرده شوند».

موسیقی گیلان از جنبه‌های گوناگون تحت تأثیر موسیقی اقوامِ هم‌جوار قرار گرفته است. حضور اقوامی چون ترک‌ها، کردها، اصفهانی‌ها و لُر و مهاجران قفقازی در محدوده جغرافیایی گیلان بر گستره این تأثیر افزوده است. موسیقی مردم دیلمان که یکی از ارکان‌ موسیقی گیلکی است، خود متشکل از فرهنگ مردم کُرد، تات و لُر است که به این منطقه مهاجرت کرده‌ بودند و موسیقی آنها امروزه همان موسیقی دیلمانی و گیلکی است.

علاوه‌ بر این، بسیاری از نغمه‌ها در مناطق شرقی گیلان بیه پیش و غرب مازندران بین حالت‌ها و ویژگی‌های موسیقی تبری و گیلکی معلقند. تنکابن و نواحی اطراف آنْ محل تلاقی دو فرهنگ موسیقاییِ تبری و دیلمانی است. از این منطقه بسیاری از منظومه‌های مشهور مازندرانی و ریزمقام‌هایی مانند کِمَرسَری از طریق چارواداران از نواحی کوهپایه‌ای و کوهستانی به مناطقی مانند اِشکِوَر، دیلمان و سیاهکل منتقل شده‌اند.

بعضی پژوهشگران میان موسیقی شرق و غرب گیلان تفاوت قائل شده‌اند و موسیقی آوازی را بیشتر در کوهپایه‌های شرقی یافته‌اند و آهنگ‌ها و موسیقی‌سازی را در گیلان میانه و غربی، در حالی که هر دو نوع در هر دو منطقه آمیخته‌اند و مجموعه‌ای واحد تلقی می‌شوند. نکته‌ای که هست این است که شعرهای موسیقی آوازی (که به صورت سینه به سینه از گذشته به امروز رسیده‌اند) در مناطق گوناگون گیلان، از نظر گویش و زبان، به قدری با هم تفاوت دارند که فهم آنها حتی برای ساکنانِ مناطقِ هم‌جوار هم سخت است. این آوازها با لهجه‌ها و گویش‌های تالشی (ساکنان غرب، شمال غرب و جنوب غرب گیلان)، گالشی (ساکنان کوهپایه‌ها)، کُرمانجی (عمارلویی‌ها)، تاتی (اهالی رودبار)، ایلی (کولی‌ها) و کردی (گاومیش‌بان‌ها) اجرا می‌شود.

• گویش‌های گیلانی

با این همه، از منظری کلی و فارغ از خرده‌فرهنگ‌ها و تاثیرپذیری‌ها، می‌توان موسیقی نواحیِ استان گیلان را از نظر قومی، زبانی و فرهنگی، به دو بخش گیلکی (گیلی) و تالشی تقسیم کرد. موسیقی این دو منطقه که تفاوت‌های بسیاری با یکدیگر دارند، در برخی از مناطق مرکزی استان با ‌هم ادغام شده‌اند.

موسیقی گیلکی (گیلی)

موسیقی این منطقه در دو بخش کوهستانی و جلگه‌ای به سه گروه کلیِ آوازها، قطعاتِ‌ سازی، و منظومه‌ها و ترانه‌ها تقسیم می‌شود. بیشتر این نغمه‌ها در مایه‌های شور و دشتی است و با شیوه کار و زندگیِ سنتی مردم یعنی دام‌پروری، کشاورزی و صیدِ ماهی پیوندی ناگسستنی دارد.

آوازها. این نغمه‌ها در تمام مناطق گیل‌نشین، به‌ویژه مناطق کوهستانی و کوهپایه‌ای، رواج دارند و مهم‌ترین بخش از موسیقی گیلکی‌اند. بیشتر ریزمقام‌های سازی و آوازی (منظومه‌های موسیقایی، ترانه‌ها و قطعات) بر مبنای این نغمه‌ها شکل‌ گرفته‌اند که با تفاوت‌هایی در برخی حالات و یا گویش‌های منطقه‌ای، در سرتاسر این خطه متداولند و گاهی اسامی گوناگونی دارند. این آوازها عبارتند از:

گالشی: گالش در زبان گیلکی یعنی دامدار و به چوپان‌هایی اطلاق می‌شود که در مناطق کوهستانی گاو و گوسفند پرورش می‌دهند. آوازهای گالشی بیشتر در وصف زندگی و احوال و آرزوهای این افراد است.

چارواداری: چاروادار یعنی کسی که با اسب و قاطر بار و مسافر حمل می‌کند. این آواز در بیان رنج‌ها و مشقت‌ها و آرزوهای این گروه است که معمولاً دور از خانه و خانواده زندگی می‌کنند.

غربتی (غریبی یا دیلمانی): از آوازهای بسیار مشهور و متداول گیلکی، به‌ویژه در دیلمان، است که در رنج هجران و غم ناکامی خوانده می‌شود. متن این آواز اکثراً شعرهای فائز دشتستانی و فهلویات فارسی است که مضامینی غنایی و حِکمی دارند.

غم‌انگیز: آوازی اندوه‌بار است که در فراق خوانده می‌شود. این آواز دو فرم نزدیک به هم دارد که دومی به غم‌انگیزِ شکسته مشهور است. شعرهای غم‌انگیز عموماً دوبیتی‌های عامیانه گیلکی است.

گیلکی: از نظر فرم، مایه و حالت، به غم‌انگیز شباهت دارد و از آوازهای بسیار رایج جلگه‌نشینان است. مضمون شعرها غنایی و عاشقانه است.

آب‌کناری: این آوازها که به دشتی هم مشهورند، در مناطق جلگه‌ای و ساحلیِ گیلان رواج دارند و جزو آوازهای قدیمیِ گیلکی‌اند. آب‌کناری با شکل‌ها و حالت‌های مختلف به موسیقی سازی هم راه پیدا کرده است.

شرف‌شاهی: این آواز که بعدها به موسیقی چوپانی راه یافته، به خاطر استفاده از اشعار دینی و حکیمانه شرف‌شاه دولایی، شاعر و عارف قرن هشتم هجری، به این نام مشهور است. شرف‌شاه را پدر شعر گیلکی می‌دانند.

امیرخوانی: برگرفته از امیری‌های مازندران، با فرم و ساختاری ملهم از امیری‌های طالقان است. متن آنها عیناً از شعرهای منسوب به امیر پازواری گرفته شده، اما لهجه‌شان گیلکی است.

گارِه‌سَری: یعنی در کنار گهواره، و آواز مادرانی است که برای خواباندن کودکشان می‌خوانند. شعرهای گاره‌سری بداهه یا بومی است.

این آوازها بدون ساز یا با همراهی نیِ چوپانی (لُلِه) یا کمانچه اجرا می‌شده‌اند.

قطعاتِ سازی. شاخص‌ترین سازهای گیلان در حال حاضر لُلِه (نی چوپانی)، نی‌لبک، سرنا، کرنا، نقاره و دایره است. کمانچه نیز تا چند دهه پیش از سازهای اصلی بود که دیگر منسوخ شده است. کمانچه‌های گیلان در دو نوع پنج‌وتره و شش‌وتره متداول بود.

شماری از قطعات موسیقیِ آوازی به موسیقیِ سازی این ناحیه راه یافته‌اند، مانند اجرای غربتی با نیِ چوپانی، آوازهای شرف‌شاهی و آب‌کناری با نیِ چوپانی یا سرنا. اما موسیقیِ سازیِ گیلکی قطعات مخصوص به خود نیز دارد که با نمونه‌های آوازی متفاوتند. گروهی از قطعات را چوپانان با نی می‌نوازند و به موسیقی و زندگیِ چوپانی تعلق دارند، مثل گوسَن دوخوان (گوسَن دُمال، نرآبخور)، گوسَن هَگَردان و وَلگَه‌سَری. گروهی هم در مراسم‌ها، عروسی‌ها و جشن‌ها با سرنا و نقاره اجرا می‌شوند، مثل آروس‌بُرون، کُشتی مُقام (کشتی‌نِما)، لافَن‌بازی (طناب‌بازی)، ورزاجَنگ و گَلَن‌کِشی. امروزه بعضی قطعاتِ سازی را، هم با سرنا و هم با لُلِه می‌نوازند و علاوه بر اینها، بسیاری از منظومه‌های آوازی نیز به موسیقی سازی، به‌ویژه چوپانی، راه یافته‌اند.

عنوان و وصفِ برخی قطعات لُلِه که چوپانان می‌نوازند چنین است: وَلگِه‌سری (هنگام اُتراق در کوهپایه‌های جنگلی)، گوسَن ‌دوخوان (برای فراخواندن گوسفندان و گردآوردن آنها در یک محل)، ماره‌ماره (برای آرامش گوسفندان)، گوسن‌هَگردان (هنگام برگرداندن رمه از چرا)، گَله‌رِی (هنگام فراغت رمه)، وَلگ‌ریزون (هنگام پاییز و برگ‌ریزان)، شرف‌شاهی و امیرخوانی (که بیشتر در شرق گیلان رایج است).

برخی از قطعات مراسمی هم که با سرنا و نقاره (و گاه دایره) نواخته می‌شوند عبارتند از:

جلویی (پیش‌نوازی): قطعه‌ای است که سرنانوازان پیش از شروع اجرای قطعات ریتمیک برای فضاسازی می‌نوازند.

زرد ملیجه: به معنای گنجشک زرد است و در موسیقی گیلان به قطعه‌ای شاد و پرتحرک گفته می‌شود که در جشن‌ها با سرنا و نقاره اجرا می‌کنند.

رقص مِقام: نوعی رقص بومی و زنانه است.

قاسم‌آبادی: آهنگ نوعی رقص جمعی زنانه در مناطق شرقی گیلان است.

لزگی: آهنگی برگرفته از موسیقی مهاجران قفقازی است که هنگام اجرای نوعی رقص بومی و زنانه نواخته می‌شود.

مجسمه (شاتوری): قطعه‌ای است مربوط به رقصی که رقصندگان به تناوب و با حالت‌هایی خاص، ساکن می‌ایستند و با آغاز دوباره آهنگ به حرکات موزون خود ادامه می‌دهند.

آروس‌بُرون (جلویی): قطعه‌ای شاد و پرتحرک است که هنگام بردن عروس به خانه داماد نواخته می‌شود.

دورون: در عروسی، هنگام جمع کردن شاباش اجرا می‌شود.

خرس هَگَردان (خرس بانی): قطعه‌ای شاد است که لوطی عنتری‌ها هنگام اجرای نمایش‌های مضحک و زمان رقصاندن خرس دست‌آموز می‌نواختند.

بَرُم‌دار: برم یا برم‌دار چوب بلندی است که گیلک‌ها هنگام کُشتی بومی (لوچو یا کشتی گیله‌مردی) پارچه‌های اهدایی را بر آن می‌آویزند تا پس از پیروزی کشتی‌گیران برنده، به عنوان جایزه به آنها داده شود و در موسیقی گیلکی، قطعه‌ای است که هنگام اهدای جوایز به قهرمان نواخته می‌شود.

کُشتی‌نِما: در آغاز کُشتی بومی، برای تحریک و تهییج کشتی‌گیران و حاضران نواخته می‌شود.

ورزاجنگ: قطعه وجدآوری است که هنگام آغاز مراسم گاوبازی نواخته می‌شود.

در منطقه دیلمان دو نوع رقص رایج است؛ یکی رقص مردان که به رقص پا معروف است و موسیقی آنْ آهنگ دیلمانِ دادو، و دیگری رقص بانوان که موسیقی آنْ آهنگ ولگه‌سری است. رقص قاسم‌آبادی هم در نواحی شرق گیلان رواج دارد. رقص مردان بیشتر جلوه‌های حماسی دارد و رقص بانوان نمادی از حرکت آنها هنگام کار در شالیزار است. فریدون پوررضا نیز از رقص منسوخ‌شده‌ای به نام رقص چراغ نام می‌بَرد.

منظومه‌ها و ترانه‌ها. در گیلان منظومه‌های آوازی زیادی وجود دارد که زَرَنگیس، هیبته، حیدرخان، ولی‌خان، شوکتِی، رعنا، صبوری و کاکوئِی از این جمله‌اند و با وجود متاخربودنشان، سنت‌های قدیمیِ نقل در آنها رعایت شده است. بعضی از منظومه‌ها، مثل عزیز و نگار و طالبا، هم با تغییراتی در مایگی و برخی حالت‌ها، تحریرها و تزئینات نغمه، از موسیقی نواحی هم‌جوار برداشت شده‌اند. منظومه‌های قدیمی گیلکی بیشتر جنبه‌های تراژیک و غنایی دارند و نمونه‌های متاخری مثل حیدرخان و هیبته هم حماسی‌اند. اما همگی آشکارا بازتابِ شیوه زندگی، نوع کار، روابط اجتماعی و آرزوهای مردمانی است که در کوهستان‌ها و جلگه‌ها روزگار گذرانده‌اند. یک ویژگی منحصر به فرد نقل‌های نسبتاً قدیمی‌تر گیلکی حضور گسترده طنز و هجو در آنها است که در نقل‌های موسیقایی نواحی ایران کمتر دیده شده و در کنار موضوعات سنتی، مسائل سیاسی و اجتماعی هم مطرح می‌شوند.

ترانه‌های بسیاری با مضامینی متنوع در میان زنان و مردانِ این ناحیه رواج دارد که انواع عواطف انسانی در آنها متبلور است و با وجود غنایی بودن، مضمون آنها جنبه‌های گوناگونی از هجو، طنز، حماسه و کار را در بر می‌گیرد. دسته‌ای از ترانه‌ها بازتابِ شرایط کار در شالیزارها و مزارعند که برخی را فقط زنان می‌خوانند و برخی هم به صورت سوال و جوابند یا گاهی زنان و مردان با هم اجرا می‌کنند. از نمونه‌های مشهور ترانه‌های گیلکی می‌توان به اَهه بگو، دِه گو ته منم، سیا اَبران، عروس گولِی، حلیمه‌جان، لیلی و مجنون، عَزَب لاکو و حیرون حیرونه اشاره کرد. گاره‌سری‌ها یا لالایی‌ها را هم که انواعی دارد، فقط زنان می‌خوانند که گاهی ریتم تند و ملودی پرتحرکی دارند.

موسیقی آیینی و مناسبتی. نوروزخوانی یا نوروزه‌خونی از دیگر آوازهایی است که تا چند دهه پیش، در نواحی مختلف گیلان رواج داشت. بخشی از نوروزخوانی‌های رایج در این منطقه در مایه دشتی و متأثر از مایگی موسیقی گیلان است. تعداد دیگری از نغمه‌های نوروزی که توسط نوروزخوانان غیربومی به این منطقه آورده شده‌اند، در پرده‌های متفاوتی مانند چهارگاه و همایون هستند. نوروزخوانی‌ها بدون ساز اجرا می‌شوند، اما هنگام اجرا همیشه یک نفر همخوان در قسمت ترجیع یا گوشواره‌ها، نوروزخوان اصلی را همراهی می‌کند. نوروزخوانی‌های گیلکی از نظر مضمون و کارکرد، تفاوت چندانی با نوروزخوانی‌های سایر نواحی البرز ندارند.

ترانه‌های کار در شالیزار، آیین پهلوانی در کشتی گیله‌مردی، آیین‌های سور مثل بردن عروس به خانه داماد، خرده‌نمایش‌های مربوط به پیشواز بهار (عروس گولِی، رابچِری یا آهویی و تُکَم‌گردانی) و آوازها و مراسم مذهبی مثل چاووش‌خوانی، سحرخوانی، تعزیه، شهادت‌خوانی، نقاره‌زنی در ماه رمضان، سینه‌زنی و نوحه‌خوانی گوشه‌هایی از جنبه‌های آیینی و مناسبتی موسیقی گیلکی است.

در سده اخیر، هنر شبیه‌خوانی نیز باعث ورود تعداد قابل توجهی از نغمه‌های موسیقی ردیف دستگاهی به منطقه شده است. در عین حال، تعدادی از نغمه‌های گیلکی هم به موسیقی تعزیه راه یافته و از این طریق ماندگار شده‌اند که از میان آنها می‌توان به برخی آوازهای دیلمی مانند غریبی اشاره کرد که در چوپان‌خوانی‌ها اجرا می‌شوند. علاوه بر این، بسیاری از گوشه‌های موسیقی ردیف دستگاهی در تعزیه گیلان ویژگی‌های بومی گرفته‌اند.

چاووشی یا چاووش‌خوانی در موسیقی آیینی و مذهبی گیلان از نظر شعر، موسیقی و اجرای مراسم، با همه نواحی ایران تفاوت اساسی دارد. چاووش‌خوانی گیلان عمدتاً در روز عاشورا و چهل وهشتمین  روز شهادت امام حسین (ع) و بر اساس مراسم ویژه‌ای با همراهی گروه کَرنانوازان اجرا می‌شود. کرنای گیلان بلندترین و قدیمی‌ترین ساز بادی نواحی ایران است. در قدیم از آن برای خبررسانی استفاده می‌کردند، اما امروزه فقط در عزاداری و گاه تعزیه کاربرد دارد. یک سرکرناچی (سرگروه) با کرنای خود صدایی (شبیه "الهی" یا "کریما") تولید می‌کند و واگیرها (کرناچی‌ها) که تعدادشان گاهی به ده نفر می‌رسد، ریتم شعر را با دو یا سه صدای کرنا اجرا می‌کنند و چاووش‌خوان که شهادت‌خوان هم نامیده می‌شود، اشعاری را در بیان حقایق و حوادث صحرای کربلا با آوازی محزون می‌خواند. فرم نغمه در کَرنانوازی با آواز چاووش‌خوان منطبق نیست و بیشتر برای فضاسازی در آواز از آن استفاده می‌شود. ملودی چاووش‌خوانی گیلان در مایه دشتی است.

موسیقی تالشی

موسیقی تالش از نظر فرم و ساختار با موسیقی گیلکی تفاوت دارد. اساس این موسیقی آوازهایی است که مقام‌های موسیقی این منطقه را تشکیل می‌دهد. این آوازها که "دَستون" نام دارند، از نظر مایگی بیشتر در شور و ابوعطا قرار گرفته‌اند و در تمام اجراها آغازشان از فراز به فرود است. بر محور دستون‌ها مجموعه‌ای از "هوا"ها و "پرده"‌ها، آوازها و ریزمقامات سازی و آوازی، شامل منظومه‌های موسیقایی، ترانه‌ها، لالایی‌ها، موسیقی آیینی و مذهبی، و قطعات سازی شکل گرفته‌اند.

این مجموعه به دلیل ویژگی‌های قومی و اقلیمی، برعکس موسیقی سایر نواحی البرز شمالی و جنوبی، بکرتر مانده‌اند. با این همه، تاثیر موسیقی گیلکی، به‌ویژه گیلان بیه پس، در تعدادی قطعات سازی مربوط به لَلَه (نی چوپانی تالش) و سرنا دیده می‌شود. در بخش آوازی هم برخی گونه‌های موسیقی عرفانی و مذهبی از طریق صوفیان ترک‌نژاد و کردهای مهاجر وارد این منطقه شد که در گذر زمان، این آوازها با ویژگی‌های اصلیِ موسیقی تالشی انطباق یافتند و جزئی از ریزمقاماتِ اصیلِ تالش شدند. علاوه بر اینها، به دلیل همسایه بودن تالش و خلخال و رفت و آمد عاشیق‌های آذربایجانی، موسیقی آذربایجانی هم بر موسیقی تالشی تاثیر گذاشته است.

در مجموع، موسیقی تالشی را به سه دسته می‌توان تقسیم کرد: دَستون‌ها، هواها (پرده‌ها)، و ترانه‌ها و ریزمقام‌های سازی و آوازی.

دَستون‌ها. دستون‌ها آوازهایی‌اند که اساس موسیقی تالش را تشکیل می‌دهند. این آوازها را عموماً مردان می‌خوانند و بسته به هر نقطه‌ای از منطقه، حال و هوای متفاوتی پیدا می‌کنند و سبک‌های متعددی دارند. یعنی همراه با تغییر لهجه در نواحی تالش، شیوه بیانیِ دستون‌ها هم دچار تغییر می‌شوند. شاخص‌ترین سبک‌های دستونِ تالشی سبکِ اسالمی، سبک تالش‌دولایی، سبک شاندرمنی، سبک ماسالی و سبک کرگان‌رودی هستند. این سبک‌ها در بنیادها (ساختار و فواصل) با هم مشترکند و در تحریرها و تزئینات آوازی و سقف صوتی و فرودها با هم تفاوت دارند. سبک اسالمی و تالش‌دولایی، به ترتیب، از بقیه اصیل‌ترند و سبک ماسالی به خاطر همجواری با مناطق گیل‌نشین، تا حدودی به آواز گالشی گیلان نزدیک می‌شود. شعر دستون‌های تالشی بیشتر مبتنی بر دوبیتی است و وزن آزاد دارد که خوانندگان دستون با اضافه کردن هجاهایی کلام را با موسیقی منطبق می‌کنند.

هواها (پرده‌ها). نغمه‌های سازیِ بی‌کلامْ گسترده‌ترین بخش موسیقی تالشی‌اند که هوا یا پرده نام دارند و از نظر ساختار، برداشتی از دستون‌ها هستند. اصلی‌ترین سازی که این موسیقی را اجرا می‌کند لَلَه (نی چوپانی) است. به گفته صاحب‌نظران، در گذشته موسیقی تالشی بیش از صد هوا (پرده) داشته، اما امروزه فقط تعداد کمی از آنها در یادها باقی مانده و اجرا می‌شود. پاییزه‌هوا، کیجه‌پرده، ریه‌پرده، دوشه‌هوا، گیشتیه‌هوا، شتره‌زنگ، ورزاجنگ، کُشتی‌هوا، گیله‌پهلوی و سیاووش تعدادی از این هواها است.

ترانه‌ها و ریزمقام‌های سازی و آوازی. ترانه‌ها و ریزمقام‌های سازی و آوازی متنوعند و هر کدام در مناسبت خاص خودش اجرا می‌شود. این بخش از موسیقی تالشی، بسته به موضوع و مضمون، به گونه‌های آیینی، وصفی، عاشقانه، حماسی، عرفانی، مذهبی و ترانه‌های کار تقسیم می‌شوند. در موسیقی تالشی تعدادی منظومه وجود دارد که بعضی از آنها مثل مموبه (محمودبه) یا لدوبه و گَنزون گره شهرت فراوانی دارند و حماسی‌اند. شماری از منظومه‌ها هم مثل عزیز و نگار به تالشی برگردانده شده و خوانده شده‌اند.

ترانه‌های هیار هیار (هی یار هی یار)، مبارک با (مبارک باد)، بندون بندون، آمان آمان، شکرم جان و سیاریحون بزمی هستند و آمانه لیله، آفتار ساسره، کوکو بُخونو و کاره بشیمون نَه‌نه آوازهای کارند که زنان در کشتزارها به صورت گروهی یا سوال و جواب بدون همراهی ساز اجرا می‌کنند. ترانه‌های گسگری بازار و بِرِن بِرِن را هم بیشتر مردم به فراخور حال می‌خوانند.

منظومه‌های عرفانی-مذهبی مثل ساقی‌نامه‌ و مولودی‌نامه و قطعاتی مثل باباطاهری و زیارت‌نامه‌ها به اهل تصوف تعلق دارند و درویشان قادریه و نقشبندیه در عیدها و مراسم مذهبی آنها را بدون همراهی ساز به صورت گروهی اجرا می‌کنند.

آیین نوروزخوانی در تالش هم در استقبال از بهار اجرا می‌شد. لالایی‌ها هم بخش دیگری از موسیقی این نواحی است که مثل هر جای دیگریْ آنها را زنان می‌خوانند.

سازهای موسیقی تالشی، به شکل محسوسی، محدود و کم‌تعدادند. لَلَه یا نی چوپانی رایج‌ترین ساز این منطقه است و لَبک (نی‌لبک) اصالتی کمتر از لَلَه دارد. زُرنا (سرنا) و نقاره معمولاً در نواحی شرقی و جنوب شرقی ماسال که محل تلاقی دو فرهنگ گیلکی و تالشی است، رواج دارد. دف نسبتاً از دُور خارج شده و تمبوره، تنها ساز زهی مضرابیِ منطقه، هم چند دهه است که منسوخ شده‌. تمبوره تالشی کوچک‌ترین ساز زهی مضرابیِ موسیقی نواحی ایران بوده است.

منابع:
آشنایی با موسیقی نواحی ایران، کتاب اول، هوشنگ جاوید، سوره مهر، چاپ دوم: ۱۳۹۳؛

از نجوای سنت تا غوغای پاپ، محمود خوشنام، تهران، فرهنگ جاوید، چاپ اول: ۱۳۹۷؛

کوچ (بررسی موسیقی نواحی ایران)، جهانگیر نصری اشرفی، سوره مهر، تهران، چاپ اول: ۱۳۸۶؛

https://newspaper.hamshahrionline.ir/img/newspaper_pages/1397/08%20ABAN/30/ostani/a2.jpg

https://cdn.yjc.news/files/fa/news/1398/9/13/10978100_759.jpeg

بکار ورزای بکار ورزای، تی شوشان گول اناره
هزاران حیف هزاران حیف، تی صاحیب یار نداره
دوعا بوکون تی صاحیب یار بگیره یار بگیره
تی شاخان نوک طلا(نقره=نقرای) بگیره

دانلود فایل صوتی"خوام بشوم رشت"

توجه:

در زمان های گذشته در سخت سر از  دمیدن در شاخ گاو اغلب روز چهارشنبه ها با اعلان "خوک شکار" برای خبردادن اهالی ساکن در جلگه و برنج کاران استفاده می شد. با جمع شدن و همکاری در شکار گراز که یکی از آفات مهم کشاورزی منطقه علی الخصوص در شالیزارهای لمتر و توساسان  محسوب می شد،  عده ای با سنگ و چوب و تفنگ به همراه سگ های اهلی دنبال گرازها کرده و آنها را از بین می بردند.در این بین شغال ها و جوجه تیغی ها هم حساب کار دستشان می آمد و فرار را بر قرار ترجیح می دادند.

امروزه از پوست ، مو، شاخ و سُم حیوانات اهلی جهت تهیه ژلاتین و کراتین در تولید مکمل های غذایی حیوانات اهلی و خانگی و در ساخت کرم های آرایشی استفاده زیادی می شود.

نیسان آو

محمد ولی تکاسی

وَرپ، دودولی زَه. امسالِ هوا یِه دَ جور سَردا کُرده با. سرما  آدمه تا مغز و استخوانِ تیر کَشنِه با. وَرپ دارِشانِ سر و کوله سفیدا کُرده. قلعه بند تُک تِرمی دابا. امسال زِمُسّان زو شروع بابا . زمسّان سختی در پیشِ. خدا به خیر بِیَرِه.

وَچه نوبو(تَب) بوکورده. وی بدن داغ با خودِه زغال خُلکا مُثان سوتِنه با(مثل زغال آتش گرفته می سوخت). وی مارِه  دوگشوب شَنسَه میجال(غروب دیشب) توب داسِدینی نخِ[1]،  گُذر مَن دابوسته تا شاید وچه گِه تب قطعا باشِه. وِرِه "نیسان آو کِچَه [2]" (قطره) هَده تا وی توب بند بی یَه. اَمّه نِمَه! اَی خدا، ای درد و سوج مَن دوا و دکتر کوجار پیدایَه. سگ لاب بوکرده. یعنی یکی هَمَه دِبا؟ بی کَسانِ کَس خدایَه!.

هَمُساده زِنِه با(زن همسایه بود). فانوس به دست بمابا. یِه کم ماست گیج(مایه ماست) خَسِه. بگوتِه: چی بابا مگر؟

بوگوتِن: اَندی نذر و نیاز بوکوردیم. سُماموس اَسّانِه گهواره دابوستیم. سرکیتاب وِگیتیم تا بعد از پنج تَه کیجا، خدا ای یِه دانه وَچه گِه، اَمِرِه هَدَه. وی تُک لب شکری یَه(دهانش لب شکری است). نِحیفه، کم بُنیه، جان ندارِه. وِچین دوچین گوشت وِرِه وِنی یَه.

 "آغوز بیشکن بَن وی لافَه         می سر بیشکِن بَن وی طالع" . اَمِه سرِ دِ ویشتَراز این دِنی با! خدایا به بزرگیت شُکر!.

هَمساده زِنِه وی سر و گوش دَس بکشی یَه، بگوتِه: وَچِه تَش گیتَّرِه!. وَرِسین وِرِه بابُرین ده بالایی یِه دکتر تازه بمَه خیلی زرنگِه.

وَچَه گِه کولِ گیتِن. ورپ شوب راه دَکِتِن دکتر خانه. بین راه وَچَه آو بِخَسِه. هَندَه وِرِه "نیسان آو" بَدَن(هَدَن). وَرپ همه جارِه سفیدا کُردِه با. دکترخانه راه دوربا. چاره چی یَه وَنِه ای رایَه شان. بلکه فرَجی وَکِت.

دکتر وَچِگه ماینه(معاینه) بوکورد. بوگوت: وَچه تب مالت بِگیتِه. وِرِه یه آمپول بزه. صد تَه قرص هم هَدَه بوگوِته: روزی یکی وَنِه بُخواره تا خوبا باشِه.

 وَگردسوبون پَئرگِه پا دَرشا. با وَچِه گِل بَگنسِه(افتاد). وَچَه هم فقط یِه ناک بَزَه. وَرپ هَندَه دودولی زَه . همه جار خودَه وَرپ سفید با. فقط بخت ما با که سیاه با!.

شهریورماه1399

[1] - توب داسِدینی نَخ: مردم سخت سر قدیم بر این باور بودند که با بستن نخ در گذرگاه ها در شب و پاره شدن نخ توسط حرکت انسان و یا حیوان، تب مریض ها قطع می شود.

[2] - نیسان آو:مردم سخت سر قدیم بر این باور بودند که آب باران که در نیمه بهار(اردیبهشت ماه) می بارد برای شفای مریض ها فایده دارد.

منابع مورد استفاده:

1- ره آورد گیل

http://arq.ir/%D9%85%D8%B7%D9%84%D8%A8-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%B1%D9%87-%D8%A2%D9%88%D8%B1%D8%AF-%DA%AF%DB%8C%D9%84/

2- مهر نیوز

https://www.mehrnews.com/news/2338326/%DA%AF%D9%84%DA%A9%D8%A7%D8%B1-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%A2%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87-%D8%B1%D8%B3%D9%85%DB%8C-800-%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%87-%D9%88-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE-%DA%A9%D9%87%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%B1%D8%A7%D9%85%D8%B3%D8%B1

مقدمه:

جواهرده،  بخشی ییلاقی از شهرستان رامسر،  در سی کیلومتری جنوب غربی رامسر در ارتفاع دوهزارمتری واقع است  و مسجدی به نام آدینه در آن جا قراردارد. دکتر منوچهر ستوده در مورد مسجد آدینه نوشته است:  مسجد کهن به نام "دزگامَزْ گَتی" دردهکده جورده (جواهرده) ییلاق سخت سر (رامسر) به "آدینه مسجد" معروف و مورد احترام مردم مازندران و گیلان است.

https://cdn-tehran.wisgoon.com/dlir-s3/10531456552942984137.jpg

بنای قدیمی این مسجد بسیار زیبا و منحصر به فرد بود  بطوریکه جهانگرد ان و ایرانگردان  بسیاری از آن بازدید می کردند و سقف لت سر و دیوارهای دارواجنی ، مسجد آدینه را تبدیل به یک بنا با معماری خاص و ویژه ساخته بود و به نظر می آید بیشترین شهرت آن بواسطه  همین معماری خاص ، بومی و متناسب با اقلیم جواهرده بود.

متاسفانه در سالهای  دور آن بنای داروارجنی آن طور که در تاریخ آمده است در اثر زلزله تخریب شد و پس  از تجدید بنای آن بازهم در سالهای اخیر ، بار دیگر دچار آتش سوزی شد که بنای  بتنی و مدرن فعلی جای آن بنای قدیمی  بی نظیر را گرفت.

در  آیین کهن گلکار مسجد آدینه که در واقع یک جشن مذهبی و سنتی بود هرسال در اواسط مرداد ماه در روز جمعه با حضور هزاران  تن جمعیت  از مردم رامسر و استان مازندران و گیلان و الموت و ... برگزار می شد که بسیار تماشایی بود. در این مراسم ضمن برگزاری مسابقات کشتی و بازارهای محلی مردم به نظافت داخل مسجد و دوشیزگان به گل کاری دیواره های بیرونی مسجد آدینه با گل رسی که از منطقه تنگدره جواهرده می آوردند، مشغول می شدند. این سنت ظاهراً مربوط به دوران قبل از اسلام است،  زیرا در تعمیرو مرمت مساجد اسلامی چنین رسم و روشی نیست، (آستارا تا استارباد، ۱۳۵۵، جلد سوم: ۳۲).

ردپای آیین مهرپرستی در جواهرده

درجواهرده آثار بسیار ارزشمندی از گذشته های دور وجود داشت مانند:  گورهای خمره ای و گورهایی که به شکل اتاقکی با سنگ چین در داخل خاک قرار داشت و دارای طاقچه بود.  روی گورها،  خاک ریخته و روی خاک، تخته سنگ های طبیعی گذاشته بودند.  شاید مردم گذشته دور نمی خواستند این گورها مورد جلب توجه واقع شود؛ اما سود جویان (جویندگان گنج) بیشتر قبور را یافته و داخل آن را خالی و خراب کرده بودند.

تصویر مردی درحال نیایش،  برای بهتر دیده شدن،  اندکی با قلم ترسیم شده است،  عکس از فرشته عبدالهی، عکس شماره ۸۶۵۷.

https://arq.ir/wp-content/uploads/2017/02/8657.jpg

خانم فرشته عبداللهی (ایرانشناس و باستان شناس) در محوطه مسجد آدینه،  سنگی به اندازه ۹۰سانتیمتر در یک متر را یافت،  که دارای نقوش نَقر شده بود.  ایشان چند عکس از این سنگ نیز گرفتند،  و گزارشی برای میراث فرهنگی استان مازندران تهیه کردند،  که تنها از میان عکس ها همین یک عکس برایش باقی ماند.

 در رابطه با نقوش نَقر شده این سنگ می توان گفت:  شامل سکویی است که فرد برروی آن در برابر خورشید زانو زده و درحال نیایش است،  و در دو طرف سکو،  افرادی ایستاده اند هم چنین حیواناتی نیز به چشم می خورند،  که  درحال چرا یا برزمین نشسته اند،  که به سختی قابل دیدن می باشد.  به احتمال زیاد این نقش مراسم مذهبی یا یکی از اعتقادات مردم این منطقه را بیان می کند.  البته وجود گورهای این منطقه معروف به گور گبری که قبرهای مربوط به دوران پیش از اسلام می باشد،  نشان دهنده قدمت این منطقه می باشد.

همچنین نگارنده این مقاله سنگ قبری به ابعاد کوچک و تقریبی 30 در 40 سانتیمتر که عکس یک دایره و نیزه ای بر روی آن حک شده بود و احتمال می رود مربوط به قبر یک زن باشد در حیاط مسجد آدینه تهیه کرده ام و در کتاب در حال ویرایش "رامسر در آینه گردشگری" نیز به آن اشاره شده است.

https://s21.picofile.com/file/8446577000/%DA%A9%D8%B1%D8%B3%D9%86%DA%AF_%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D8%B1_%D9%88_%D8%B4%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DA%86%DA%A9%D9%87_%D8%B1%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%88_%D8%AC%D9%88%D8%A7%D9%87%D8%B1%D8%AF%D9%87_44_.jpg

https://www.khazarnama.ir/wp-content/uploads/2016/11/21277.jpg

https://images.khabaronline.ir//images/2016/4/16-4-1-154648photo_2016-04-01_15-45-09.jpg

https://s19.picofile.com/file/8440702792/%DA%AF%DB%8C%D8%A7%D9%87%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%88%DB%8C%DB%8C_%D8%B1%D8%A7%D9%85%D8%B3%D8%B1_%D9%88_%D8%AC%D9%88%D8%A7%D9%87%D8%B1%D8%AF%D9%87_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D8%B1%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%88_%D8%AC%D9%88%D8%A7%D9%87%D8%B1%D8%AF%D9%87.jpg

https://s18.picofile.com/file/8440702768/%DA%AF%DB%8C%D8%A7%D9%87%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%88%DB%8C%DB%8C_%D8%AC%D9%88%D8%A7%D9%87%D8%B1%D8%AF%D9%87.jpg