شکارچی خودشه سیگارِ روشنا کُرده. دو تَه پُک بَزَه بعد بوگوته: زمانَم زمانای قدیم. دِبار هر وَخت شکار شینِه بیم دَست پُر وََگِردِسیم. یاد عبدلله بیگی و قاسم شکاربان به خیر. ایجاره وَجَب به وَجَب شناسَنه بان.  اَلَن هَم از تُرنگ هم از وِراز کمتر خبری بونو!                               

 وی رفاق خوشته دَس تَش پیش گرما کُرده بوگوتِه : همَش تقصیر مایَه. اَلَن یِه نصف مُردوم تفنگ وِگَرِن دَکِلَنِن کوه و دشت و صحرا دِل. هر چی جُنبنده روی زمین و هوایَه زَنِن ایگَنِن خوشته نام بَنَه دَرِن شکارچی. نه از رحم و مروّت خبری یِه نه از یِه جو مردانگی.

شکار هم خوشتِرَرِه رسم و رسوماتی دَرِه. فصلی دَرِه.  یِه شکارچی خوب چرخه طبیعت، زنجیره غذایی بین حیوانات و سبک زندگی اُشانِ وَنه  بُدانِه. هر چی اَلَکی تیر درکونی خا فایده ای ندارِه.

دِبار ییلاقات کوه مَن زَرِج(کبک)، قُروِشم(بلدرچین)،دارکوتِن(دارکوب)، وِرگ(گرگ)، لویاز(روباه)،گِل گوسِندِ، گورزا(گورکَن)، فوکوره(جوجه تیغی)، تیفاله(جوجه تیغی جثه کوچک) و مِن دامان(جنگل) مَن هم وِراز(خوک جنگلی)[1]، خرس، پلنگ ، عقاب و کلاچ(کلاغ بزرگ جنگلی، غُراب)، اُشکول(سنجاب)، شال(شغال)، پوچاشال(گربه جنگلی) و انواع پرنده، خزنده و چَرَنده وجود دَشتِن ولی اَلَن اُشانِ سر و سو دِ کمتر پیدایَه!!!

[1] - گنجه و کولِه مار: خوک مادر و بچه هایش.

چند زبانزد محلی گیلکی رامسری(54)

1. مرد آوه زِن بَس(بَست)

مرد مانند آب روان و زن مانند سنگریزه ثابت است.

کنایه: نهایت خانه داری و قناعت توسط زن خانه.

2. یکی چک آغوزه یکی وَل توک چاقو

یکی مثل گردوی سفت و غیر شکننده است و یکی مثل چاقویی که نوک آن کج است.

کنایه: برای هر دردی، راه چاره و درمانی هست.

3. چاه کَن وی جا همیشیک تَه چایَه( این زبانزد فارسی است)

جای چاه کن همیشه ته چاه است.

کنایه: در سرزنش توطئه چینی و زیرپا خالی کردن.

4. تی کین مگر دوتَه لوکا دَرِه؟

در ماتحت تو مگر دو سوراخ وجود دارد؟

کنایه: در مذمت پرخوری و یا حریص بودن برای به دست آوردن چیزی.

5. شتر بوگوتن تی گردن چَرِه کَژه؟!  بگوته: می چی چی رِچِ؟!

به شتر گفتند گردن تو چرا کج است؟  گفت: کدام کار من درست و از روی حساب است؟!

کنایه: عدم برنامه ریزی و عدم موفقیّت در انجام امور زندگی.

6. خوشته دَست بابُرده  شالِ کینِ پَس!

دست خود را بُرد در زیر ماتَحت شغال!

کنایه: کار بیهوده و غیر عقلایی، انجام کار بدون عاقبت اندیشی.

7. کین سرِ پیر

پیری که عاجز و ناتوان و خانه نشین شده است.

کنایه: آدم پیر غُرغرو  و ایراد گیرنده که حرف های درشت هم می گوید.

8. مگر اسب دُم بَکندیَه؟

مگر موی دُم اسب را چیده است؟

کنایه: عدم انجام کار سخت.

زبانزد مشابه:

مگر کُ.....  شتر بشوسته؟

مگر واژن شتر را شُسته است؟

9. خوده گاو گی مَنِ شوش بزنی.

مثل اینکه با یک تَرکه، پِهِن تازه گاو را به دو قسمت تقسیم نمایی.

کنایه: شباهت زیاد بین دو چیز یا دو نفر.

10. تی فَن می چموشِ بَندِه  تی اُسّا می شاگرد!

فَن و نیرنگ تو مثل بند و گِرِه زدن کفش من آسان و استاد تو شاگرد من است.

کنایه: فریب نخوردن  در برابر نیرنگ بازی افراد.

11. تَلا گُرِه

وقت خروسخوان.

کنایه: سَحَر، صبح زود.

زبانزد مشابه:

میلجَه نِرِه.

هنوز گنجشگ مدفوع نکرده است. قبل از طلوع آفتاب.

12. خوده کتراگیشی

مثل عروسک  است.

کنایه: آرایش و بَزَک کرده.(آعلی گارسون کردن).

*آیین سنّتی کترا گیشی(آفتاب خواهی):

این آیین سنتّی  گیلک زبان ها در شرق گیلان و غرب مازندران است که همزمان با بارش شدید باران در شهریورماه همراه می شود.  بچه ها جمع شده و یک نفر را بَزَک کرده و پشت سرش راه می افتند. با سر و صدا کردن و کوبیدن ملاقه یا کفگیر چوبی  بر تَشت یا دیگ یا سطل از خداوند تقاضای بندآمدن باران  جهت جمع آوری محصول برنج کشاورزان را می کنند و پاداشی نیز که معمولا نُقل و نبات، برنج یا گندم و خوراکی های دیگر است  دریافت می نمایند و با پختن آنها یا آش نذری و تقسیم آن بین همسایه ها این جشن به پایان می رسید.

http://www.samamos.com/wp-content/uploads/2011/03/samamos-com8.jpg

و معمولا اشعار ذیل را می خوانند.

کترا گیشی هوا بَنِه  

 امروز نَنِه فردا بَنِه.

عروس لَحَف(لحاف) بپوسه 

اَمه موشته(برنج) بپوسِه 

اَمه دسته(برنج) بپوسه و .......

رادیو  جواهرده  (برنامه بیست و هشتم)

ترانه گیلکی رعنا

دریافت ترانه:

http://music97.ir/%D8%A2%D9%87%D9%86%DA%AF-%D9%84

%D9%82%D9%85%D8%A7%D9%86-%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86-%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D8%B1%D8%B9%D9%86%D8%A7/

 لقمان حسین زاده

( ترانه : حسن یگانه چاکلی

/ آهنگ و تنظیم و میکس و مستر : صابر غلامی پور )

( تار و سه تار : توماج مصفا / نی لبک و سنتور : صابر غلامی پور )

******************************

سالان ساله تی گبه رعنا

سالهای سال است که صحبت از شماست  رعنا

شونشینی نقل شبه  رعنا

در شب نشینی داستان شما حکایت می شود رعنا

چندی تی سر سختی دوبو رعنا

چه قدر در سرت سختی و رنج داشتی رعنا

تی مرد بوری زور زوری بو رعنا

شوهر کردن تو به زور و جبر بود رعنا

رعنا گل اشکوری رعنا

تو همانند گل زیبایی از دیار اشکوری رعنا

همش می یاد مئن دری رعنا

در خاطر من همیشه هستی رعنا

خنم فراموش ونکی رعنا

می خواهم فراموش نشوی رعنا

هچ هچی خاموش ونکی رعنا

و به سادگی خاموش نگردی رعنا

بوشنووسم تی تقدیره رعنا

سرنوشت ترا شنیده ام رعنا

یه پر نوبو تی تقصیره رعنا

یک ذره خطایی از تو سر نزده است رعنا

رعنا گل اشکوری رعنا

تو همانند گل زیبایی از دیار اشکوری رعنا

همش می یاد مئن دری رعنا

در خاطر من همیشه هستی رعنا

تی پاکی ره قسم خورم رعنا

به پاکی تو سوگند می خورم رعنا

تر همه ور مو جور بورم رعنا

ترا نزد همه بالا می برم رعنا

تو آفتاو صوبه سری رعنا

تو همانند آفتاب صبح دمی رعنا

چوم واکونم برا بری رعنا

چشم باز کنم  تو آشکار شده ای رعنا

رعنا گل اشکوری رعنا

تو همانند گل زیبایی از دیار اشکوری رعنا

همش می یاد مئن دری رعنا

در خاطر من همیشه هستی رعنا

غم و غصه تره بوکوشت رعنا

غم و غصه ترا کشت رعنا

تی جوانی آخر دوخوشت رعنا

و جوانیت(چراغ جوانیت)سرانجام خاموش شد رعنا

ای همه ساله که بشه رعنا

بعد از گذشت سالها رعنا

تی نوم فراموشا نبه رعنا

نامت فراموش نشده است رعنا

رعنا گل اشکوری رعنا

تو همانند گل زیبایی از دیار اشکوری رعنا

همش می یاد مئن دری رعنا

در خاطر من همیشه هستی رعنا

پیره خَره و گُل اَوسار(افسار)

«خر پیر و افسار رنگین»

محمد ولی تکاسی

mwtokasi@yahoo.com

قدیما ، بی حق نوبان گوتِن: جِوانِ به خواستگاری نَرِس پیرشانِ به خَر خریدن!.  هر دو تَه کاره خرابا کانِن. آدم که پیرا بونو دِ وی طَبَری بوگوت نیَه!. رِسلَه خودشته رِچِ نِدارِه. هر جایَه پینیک(وَصله) بزَنِه یِه جای دیگر داسونِه!.              

 هیتَه کریش کَشی دَرِه تا بَنِه بِمیرِه.

 اَلَن جوانشان قدر خوشته جوانی یَه کمتر دانِن. بعضی پیرشان هم قدر و قیمت زندگی یَه خوب نُدانِن. در جوانی تی قوِت تی لِنگِ دَرِه در پیری تی قوّت شونو تی چَکِنِ رِه(کنایه: پرحرفی).

خر چی دانِه بهای زعفرانِ پیربز چی دانِه بهای بابُرانِ(جنگلی در بین راه جواهرده).

هِچ کی قبر سر بنویشت نَنَه:" فلانی از وشنِه بامُرد یا خوشته کارشانِ هَمَه انجام بَدَه بعد بَنِه بامُرد. در زندگی زیاد دُوسون فقط تی چُموش پارِه بونِه. دِ خیلی زیادَم دار و هال دَکِت نِشَنِه . هر چی ویشتر بُدُوی هَندَه خوشتِه جا سَر هِسِّه. کمتر کسی به آخرش رِسَنه.

قدیما گوتِن: هِچ کی خو عاقبتِ خبر نِدَرِه. اَلَن یِه نصف آدمشان وَختی پیرا بونِن ایشانِ جوانی گُل کانِه. تازه خَنِه بوشِن دونیایَه بَنِن. بریز و بپاش بوکونِن. فیل شان یاد هندوستان کانِه.تجدید فراش کانِن. تازه، عُروسی هم گَرِن.

 بقول معروف " پیر خَره و گل اَوسار(افسار).

یا " پیره خره و کوت کوتی(نام علفی خوشبو).

http://s4.picofile.com/file/8372591868/radio_somamos.jpg

عکس: محمد ولی تکاسی

جواهرده رامسر- قله کوه وژک کنار آنتن تقویت موبایل

شهریور 1389

رادیو جواهرده(برنامه بیست و هفتم)
آهنگ  زرد ملیجه
(فولکلور گیلان)

ساخته:استاد ابولحسن صبا
نوازنده گان: استاد فرامرز پایور و عباسی

دریافت آهنگ:

الف)

https://www.dalfak.com/w/aileg/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%AF-%D8%A7%D8%A8%D9%88%D9%84%D8%AD%D8%B3%D9%86-%D8%B5%D8%A8%D8%A7-%D8%B2%D8%B1%D8%AF-%D9%85%D9%84%DB%8C%D8%AC%D9%87

ب)

https://beeptunes.com/track/3440750/%D8%B2%D8%B1%D8%AF-%D9%85%D9%84%DB%8C%D8%AC%D9%87-%D8%AF%D8%B4%D8%AA%DB%8C

جواهرده رامسر

(Javaherdeh-Ramsar  IRIB) 

by:MW-Tokasi   2013 Summer)

Canon: IXUS 115 HS  sRGB

Focal lengh 20

https://images.hamshahrionline.ir/images/2013/3/arosgoleh3.jpg

دریافت مقاله:

https://www.hamshahrionline.ir/news/206008/%D8%A2%D8%B4%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D8%B9%D8%B1%D9%88%D8%B3-%DA%AF%D9%88%D9%84%D9%87-%DA%AF%DB%8C%D9%84%D8%A7%D9%86

نوروزماه دیلمی
گاهشماری دیلمی که به گاهشماری گالشی ( گیلکی) و گیلان باستان نیز معروف است، گاه‌شماری باستانی مردم کوهستان‌های گیلان و مازندران است که در میان دیلمی‌ها(گالش‌ها)، که از گیلک‌زبانان کوهستان‌های گیلان و غرب مازندران (از کلاردشت و چالوس تا رامسر) هستند رایج بوده و برخی از پژوهشگران معتقدند که این تقویم در میان گیلک‌زبانان جلگه‌نشین نیز رایج بوده‌ است.
نقشه ایالت­های مناطق ساحلی دریای کاسپین
گاهشماری باستانی گیلانی (تقویم دیلمی) با ۱۲ ماه ۳۰ روزه و ۵ روز «پنجک» در آخر ماه هشتم (اول ما)، ادامه گاهشماری یزدگردی قدیم است. مبدا گاهشماری دیلمی ۱۹۵ سال قبل از مبدا گاهشماری خورشیدی و ۲۰۴ سال قبل از مبدا گاهشماری یزدگری نو است.
آغاز سال تقویم دیلمی که در آغاز دوره ۱۵۰۸ در ابتدای اعتدال بهاری (فروردین) قرار داشت، در هر ۱۳۱۵۰۶۸/۴ سال، یک روز از مبدا فاصله گرفت. این چرخش تا ۹۲۹ سال ادامه داشت. آغاز سال، ۲۲۵ روز از مبدا فاصله گرفت و به نیمه تابستان رسید و در همان جا ثابت ماند.
روایت های متفاوتی از اولین روز سال نو گاهشماری گیلانی وجود دارد. مراسم آغاز سال جدید (نوروزبل) به طور متغیر، وابسته به محل برگزاری و نحوه قرار دادن پنج روز کبیسه، بین سیزدهم تا هفدهم مرداد ماه برگزار می‌شد. اما طبق محاسبات نصراله هومند در کتاب «گاهشماری باستانی مردمان گیلان و مازندران» روز دقیق آغاز سال گیلکی همان ۱۷ مرداد ماه سال هجری شمسی است.
ماه‌ها و روزهای تقویم دیلمی
ماه های سال دیلمی را می­توان به این ترتیب نوروز ما، کورچ ما، اریه ما، تیرما، موردال ما، شریرما، امیرما(امیرنما ما)، آول ما، سیا ما، دیا ما، ورفنه ما(وَرپ نما)، اسفندارما(اسپندارما) نام برد.
برای تبدیل سال هجری شمسی به دیلمی، باید عدد 195 و یا دقیق ‌تر عدد 194.616 را به سال هجری شمسی اضافه کرد و برای تبدیل سال میلادی به دیلمی نیز باید عدد 426 را از سال میلادی کم کرد.
ماه های تقویم دیلمی در مقایسه با تقویم هجری شمسی به ترتیب زیر است:نوروز ما: بسته به سال دیلمی(کبیسه یا غیر کبیسه) از 12 تا ۱۷ مرداد شمسی هجری آغاز می‌شود و تا ۱۵ شهریور ادامه دارد. روز اول آن، آغاز سال دیلمی است و در بزرگ‌داشت آن شعله نوروزی (نوروزِ بل) می‌افروزند و جشن آغاز سال می‌گیرند.کورچ ما: از ۱۶ شهریور تا ۱۴ مهر ماه هجری شمسی است. در این ماه، کوه‌نشینان کم‌کم از کوه‌ساران سربلند به سوی جلگه‌ها سرازیر می‌شوند.اریه ما: از ۱۵ مهرماه تا ۱۴ آبان هجری شمسی.تیر ما: از ۱۵ آبان تا ۱۴ آذر طول می‌کشد. صاحب فرهنگ اسدی، یکی از معانی تیر را فصل خزان نوشته ‌است. شاید استعمال «تیر» و «تیرماه» در معنی فصل خزان، یادگار باقی‌مانده نوعی از گاه‌شماری قدیمی‌تر (پیش از مبدأ سال‌های باستانی ایرانی) باشد که تحویل سال را از اول تابستان می‌گرفتند. تیر ماه سیزده شو (جشن آب که به جشن تیرگان معروف است) در این ماه برگزار می شود.موردال ما:‌ از ۱۵ آذر تا ۱۴ دی‌ماه هجری شمسی ادامه دارد. کوه‌نشینان، لاشه گوسفند و گاو را مردال گویند.شریر ما:‌ ۱۵ دی تا ۱۴ بهمن هجری شمسی است.امیر ما:‌ ۱۵ بهمن تا ۱۴ اسفند است. به‌معنی نمیرماه، یا جاودان یا مهرماه دیلمی است. شانزدهم این ماه، امیرِ مای هشت و هشت، یعنی ۱۶ مهرماه همان مهرگان معروف است.آوَل ما:‌ از ۱۵ اسفند تا ۱۵ فروردین هجری شمسی (چون اسفندماه در سال‌شماری هجری شمسی ۲۹ روزه‌است) طول می‌کشد. این ماه مقارن با اسفند و فروردین هجری شمسی است و در آن آیین کول‌کول چارشمبه (چهارشنبه‌سوری) اجرا می‌شود. در پایان همین ماه، ۵ روز اضافه بر ۳۶۰ روز با نام "پنجک" (panjik) جا می‌گیرد. هر چهار سال، یک روز به نام ویشَک نیز به این پنج روز اضافه می‌شود. اگر سال ۳۶۵ روزه باشد، روزهای پنجیک روزهای شانزدهم تا بیستم فروردین هجری شمسی خواهد بود. اگر سال ۳۶۶ روزه باشد، پانزدهم فروردین "ویشک" (Viŝk)نام می‌گیرد و روزهای شانزدهم تا بیستم، باز هم پنجک خواهند بود.سیا ما:‌ از ۲۱ فروردین تا ۱۹ اردیبهشت هجری شمسی است.دیا ما: از ۲۰ اردیبهشت تا ۱۸ خرداد ماه هجری شمسی.ورفًنه ما: از ۱۹ خرداد تا ۱۷ تیر ماه هجری شمسی. ماهی که برف نمی‌آید، اوج گرما.اسفندار ما: ۱۸ تیر تا ۱۶ مرداد ماه هجری شمسی.

نوروزماه در تقویم طبری(تَبری)

دوم مرداد ماه هر سال، برابر است با یکم فردین ماه تبری که مازندرانی‌ها آن را به عنوان آغاز سال نو جشن می‌گرفتند. سالی که در تقویم مردم منطقه مازندران به عدد ١٥٣١ رسیده، اما آئین های بومی و محلی آن کم کم دارد به دست فراموشی سپرده می شود.

گاهشمار طبری / تبری / مازندرانی، نوعی از گاهشمار ساسانی است که در آن سال برابر ۳۶۵ روز و شامل دوازده ماه ۳۰ روزه بوده‌است.

درباره مبدأ تقویم تبری نظرات متفاوتی ارائه شده‌است و مبدأ آن را اسپهبدی (۲۴شمسی)، یزدگردی، خراجی (۱۱ق. ه) یا باستانی می‌نامند. اما آنچه امروزه مشهور است بر اساس محاسبات نصرالله هومند پژوهشگر تقویم تبری، آغاز آن باستانی و برابر با دوم مرداد ۱۳۳سال پیش از هجرت مصادف با حاکمیت فرزند قباد ، کیوس بر ساتراپ تبرستان می‌باشد. وی معتقد است که در این سال، مردمان تبرستان با برقراری یک روز کبیسه به نام ششک سال را از گردش بازداشتند و از این رو آن را مبدأ در نظر گرفتند. از این رو این تقویم با تقویم هجری خورشیدی ۱۳۳ سال تفاضل دارد که به علت تفاوتشان در سر سال از اول فروردین تا اول مرداد این تفاضل ۱۳۲ سال می‌باشد.

 معادل شمسی  -   ماه‌های تبری  

2 مرداد - 31 مرداد   فردینه ما (سیو ما)

1 شهریور - 30 شهریور  - کرچه ما

31 شهریور - 29 مهر  - هره ما 

30 مهر - 29 آبان  -  تیر ما

30 آبان - 29 آذر     - مردال ما

30 آذر – 29 دی  - شروینه ما

30 دی – 29  بهمن  - میر ما

30 بهمن – 29  اسفند  - اونه ما

30 اسفند-   5-1  فرودین «پیتک»

فرودین - 4 اردیبهشت    6 ارکه ما

5 اردیبهشت - 3 خرداد - دِ ماه

4 خرداد - 2 تیر    وهمنه ما

3 تیر - 1 مرداد   نوروز ما(عید ما)

سال تبری دوازده ماه ‌است با فردینه ما از ۲ مردادماه هجری خورشیدی آغاز می‌شود و هر ماه ۳۰ روز دارد. مانند تقویم باستانی دارای پنجه می‌باشد که «پیتک» نام دارد و با پنج روز اول فروردین هجری خورشیدی برابر است و در سالهای کبیسه ۳۰ اسفند با روز کبیسه «شیشک» برابر است.

نورروزما در شهرستان رامسر
در شهرستان رامسر و شهرهای اطراف آن مردم اغلب در دومین جمعه مردادماه(قبل از اَسَد ماه، چلّه تاوسّان) که با اولین روز نوروزماه دیلمی همزمان می­شود و آغاز سال دیلمی است بر طبق یک سنّت چند صد ساله جشنی در محل مسجد آدینه جواهرده رامسر برگزار می­کردند که به نام "جشن گلکار روز مَچِّد آینه" برای نسل­های متوالی برگزار می­شد.
شور و شوق زیاد مردم برای برگزاری این جشن وصف ناکردنی است. به پاسداشت آغاز سال دیلمی و تمیز کردن مسجد،  آب پاشی و گل مالی کردن دیوارهای مسجد با یک نوع خاک رُس که از کهنه تنگدره جواهرده تهیه می­گردید، انجام  می­شد. اغلب مردم بهترین و تازه ­ترین لباس خود را پوشیده و در بازار محلی و جشن طناب بازی و کُشتی محلی بین پهلوانان گیلانی و مازندرانی (مُشتی کُشتی)حضور پیدا می کردند. پسران و دختران نیز همدیگر را دیده و چه بسا برای شریک زندگی آینده خود با نزدیکان خود درمیان می­گذاشتند تا برای خواستگاری پا پیش بگذارند. دامداران هم با آوردن محصولات دامی و لبنی از مردم پذیرایی می کردند و همه مردم فارغ  از رنج و اندوه سخت زندگی این روز خجسته را تا به عصر در شادی و خوشگذرانی  سپری می­کردند.
منبع:
1-گاهشمار گیلانی (۱۳۸۵) نوشته مسعود پورهادی؛ آیین‌ها .
2- باورداشت‌های گیل و دیلم (۱۳۷۷) نوشته محمود پاینده لنگرودی.
3-فیلم نوروزبَل از کارناوال
 https://www.karnaval.ir/blog/jashne-nowruz-bal-religion-gilani
 

Combo-Italy

http://www.lavasanclimb.com/wp-content/uploads/2014/05/somamos.jpg

سُماموس یا قله سمام نام قله‌ایست با ۳۶۸۹ متر ارتفاع، مرتفع‌ترین قلهٔ مشرف به دریای مازندران است.

گيلان جان، ايلميلی سورخ ِ قبايه
سُماموس تی چومه، دؤلفک تی پايه
هزاران گب داره تی کاس ِ دريا
بنازم تی چومه، تی دست و پايه
م.مَندج (سید مجتبی روحانی)

http://espilat.com/new/wp-content/uploads/2015/05/IMG_1134.jpg

چکاد سوماموس یا سماموس دارای چهار قله است که بلندترین آن در غرب قرار دارد. قله‌های شرقی آن شامل سرخ تله و قله زلزلان دشت و سه برار رژه (رجه) است. به نظر می‌رسد که نام این شرقی‌ترین بخش نام خاص و ویژهٔ آن نباشد، بلکه اشارهٔ مردم جورده (جواهرده کنونی، چون جورده در برابر جیرده به معنای بالا ده‌است) رامسر به سه قله‌است، زیرا رژه یا رجه در زبان محلی به معنای قله و ردیف یا ایستاده و به نظم درآمده نیز به کار رفته‌است ∗ که در این صورت به معنای سه برادری است که ردیف و در کنار هم به رژه ایستاده‌اند؛ بنابراین کاری که برخی انجام می‌دهند و بر سر یکی از قله سه نماد سنگی و ردیف می‌سازند، مفهوم درستی پیدا نمی‌کند. بر این پایه‌است که برخی بر این باورند که مردم جواهرده با اشاره به سه قله و چکاد شرقی سماموس یعنی قله‌هایی که از جورده به چشم می‌آید و کاربرد نام سه برار رژه این سه چکاد سماموس را اراده می‌کنند.

راهنمای برنامه آفرود(off road)

مسیر رفت : تهران ، کرج ، قزوین ، رازمیان ، گرسماسر و جواهرده.

مسیربرگشت : جواهرده ، رامسر ، شهسوار ، جنگل 3000 ، طالقان ، کرج ، تهران.

http://www.endurooffroaders.com/wp-content/uploads/2016/06/Ghazvin-Samamoos-Javaherdeh-15-Khordad-1395-2016-21-1024x768.jpg

http://www.endurooffroaders.com/wp-content/uploads/2016/06/Ghazvin-Samamoos-Javaherdeh-15-Khordad-1395-2016-4-1024x576.jpg

رزرو مکان و بلیط تور های رامسر گردی( خانوادگی و گروهی):

TEL: 09366348680

خر خُفته هیچ جو  نِدارِه!

mwtokasi@yahoo.com

اَلَن چند سالِه که مو هرجا شونِم وینیم: "پَئر شونو کارِه  وَچِه دارِه(داس مخصوص دروی برنج) جا دَنِه". این یعنی این که جِوانَم جِوانای قدیم. تا سر چَرخَه دِبی، شان(می­رفتند) قاصدی وَگِرِسنابان(بر می گشتند). بی مزد و بی ­منّت. اَلَن جوانِشانِ دَست یِه لیوان آو هم هِگیت نِشَنِه تا چه بَرسِه تِرَرِه یِه کاره درست و حسابی انجام بَدِن وی دل دِ وَنگ دِنی بی!

چند سال پیش وَچگِه پا بیشکسِ با  وی پَئر(پدرش) وِرِه کولِ گیت بابُرده درمانگاه تا وی پایَه گچ بَتِن. به این امید که" پسر هنگام پیری دست پدر را بگیری"! ولی افسوس!

بعضی جوانِشان تا لِنگ ظهر خاسَنِن اَمِه وَرَسَنِن گونن: مار(مومَه) ناهار چی دِریم؟

مار هم گونِه : تُف بر حیای تو بی یَه! اَلَن 2 ساعت از ظهر هم بگذشته. هوتو خاتِنِه بی(می خوابیدی) تا شَنسَه سَر(غروب). نماشتِه سر(سر شب) تی پَئر هَمرَه شام خواردِه!

 پَئر هم خسته و کوفته زمین سر خانه هَنه با گونِه: پسر تا چقدر بی­عاری و بیکاری؟ از فردا باش خوشتِه روزی دُمال. مو دِ تِی خرجی یَه  دَ  نوتونِم. " خر خُفته هیچ جو نِدارِه!".

http://s5.picofile.com/file/8363927842/%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%DB%8C%D9%87_%D9%BE%D8%B1%D9%86%D8%AF%D9%87_%D9%86%DA%AF%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%B4%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B1%D8%A7%D9%85%D8%B3%D8%B11.jpg

سختی زندگی

امسال، زَئره که گونِن زیندگی تِرِه خیلی فوگیت دَرِه! از وَختی که تی زِنِه به رَحمت خدا بوشا اَزَز رُئو بِمِه!.

 امسال خا هوا هَم خوشتِه سَرِ خواردَرِه .تِمام توم جارِه، باغ و بولاغ آو بابُرده. تا زِن نابُری هم تِرَرِه سخته هم تی اولادَرِه. هَلَه طیفیلی یَن(کوچک و ضعیف­اند) تا گَتِّه وَکِن خودش عمری­یَه. "گوساله تا گاو شود دل صَحَب(صاحاب) آو شود".

نیا بوکون؟. گُلِه مَن(دِل) ماس، اَندی بَنه سووم بَزَه(کپک زد). تی خانه سر تا پا وَکِتِه کارتِلَن(عنکبوت). تی حصیر بُن دُدُم(حشره گوشخیزک) راه شونو.

سالی ماهی چُتَه وَکِه  بیشی کار سر عَمَلِگی بوکونی تا بُتونی خوشته خرج زیندگی یَه دَربِیِری. خوشته وَک وَچه­گِه  شکم دل پُلا داکونی اُشان تَنِ رَخت.  

تا دونیا دنیا با "هر چی سنگِ برای کُل لِنگِ". تو خا جانمرگ مُردِن اولاد نی یَه! هَندَه کَساکوتی بَزِن(سعی کُن) بِن تونِه تی دوکاره وَرزایَه بُوروشی(بفروشی)  یِه ماشین هِگیری بیشی خط ییلاق مسافرکِشی.

خدایا، مَردِگه و زنِگه اگر خَنِه بابُری کَسَن هَمرَه بابُر.

 "یِه توب یِه شوب"(با یک تب و در یک شب). تی عدالت شُکر!

https://i.pinimg.com/564x/13/c6/65/13c665ccf03c65a301c708782f31dc21.jpg

زبانزد:

بز کین موشت بَزَه

فارسی: به باسن بز مشت کوبید.

کنایه: کار عَبث و بیهوده، انجام کار بدون عاقبت اندیشی

https://i.pinimg.com/564x/51/93/d2/5193d21a25b6ce5c4bfc9b5249ddeb0e.jpg

خدا کار مَن هَم دَکِت نِشَنه!.

محمد ولی تکاسی

mwtokasi@yahoo.com

وَچه از روز بُن جار هَمَدَرِه معلوم بونو چی­کاره!. سگ کی­یَه گلّه کی­یَه(گاو کی­یَه). خیلی به گوتِن پدر و مادر و اطرافیان نی­یَه. ایتِه چی وَکِتِم هَمچنین چیزی نیشناوُسوبام. هم خدا سَر کلاه بَنِه هم خلق خدا سَر!. اُن کل دونیایَه تِرِه بارِه پایَه آو نَزَه وِگَردَنه(کنایه: زرنگ و پالوانِه). اگر می­گَب گوش بوکونی تِرَرِه بهتره. بَنِه به حال خودَش باشَه. گذشت روزگار وِرِه دَرس دَنِه. دونیا دیرگیره اَمَّه شیره گیره!.پَرسال خانواده عروس خا اَندی دورو بوگوتِه با وِرِه کَلِوان گیتِن(کنایه: دعوا) خیلی جَر ماجَر بَکِشَن(کنایه: بحث کردن) !

 ای آدم، وَکِتِن شی نی­یَه. "هفت سال دُم سگِ قالب دابوستِن وازا کُردِن(بازکردن)، بِدَن هَندَه وَلِه". نزول­خواری­یَه از روز بُن پیغمبر هم نَهی بوکوردِه دَشتِه. پولَش بَرکِت نِدارِه. تا دونیا دونیا با، پول نزول­خواری راه ثِواب خرج نوبا.

چند هفته بعد، یِه دَفعه آو بِمَه کُلِّ وی دارایی­یَه بابُرده دِریا مَنِ بَزَه. از دار دونیا دِ هِچّی وِرَرِه نُمانِسِه.اِسِه وَنِه کاسه­ی گدایی دَسِه گیره بُوشَه ای خانه و اُخانه صَدقه جمعا کُنِه.

سر کوه سامان دِریایَه دَرن هَندَه مُردم مالِ دُمال موجَنِن. خدایا نَسل هر چی نزول­خواره و  نزول­دِه­­یَه از روی زمین وِگیر. نصف خلق آه نِدَرِن با ناله سودا بوکونِن، خوشتِه نان شبِ رَه مُختاجِن(مُحتاجند). نصف خلق از درد پُری وَزرِس دَرِن. نُدانِن پول بادآورده همرَه، چیکار بوکونِن! خدا کار مَن هَم دَکِت نِشَنه!. خدایا! تی خدایی یَه شکر، تی عِدالتِ شُکر!.

http://www.makidam.ir/attachments/images/5463.jpg

تلفن سفارش: 09366348680

https://static2.ilna.ir/thumbnail/aOcspE9W1I4D/TbaZ-65erigz_KuonkQ7j4fGZx6NUybp2e1awigXJ3Ar7nwJ7wnB4Gngr8x7S0KTuUw0L_Qjejg,/%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87+%D8%AA%D9%83%D8%A7%D9%86%D9%8A%21.jpg

کیجا جانِه
مَزَر آب بومَه پُل بابُردِه        
آب رودخانه مَزَر(چشمه کیله تنکابُن[1]) آمد و پل را آب برد
 
مَن و می یارگِه  دلِ بابُرده
دل (آرزوی وصال ) من و یار من را را آب با خود برده است.
 
پُل سازان بی یِن ، پُل  بسازین
پل سازان بیایید و پل را بسازید.
 
من و می یارگِه دل ِ بسازین
دل (آرزوی) من و یارم را به هم برسانید.
 
باز می جانِه، باز می جانِه، باز می جانِه
باز هم جان من هستی(3).
 
 اَمِرِه مُحال نوکانِه، کیجا پُر غمزه دارِه
به ما محلی نمی گذارد. دختر زیاد غمزه دارد.
 
چِچِل دُم کولاک مِرِه چَفتِه کانِه
آب از آبریزگاه ناودان خانه من را خیس می کند.
 
به متن اصلی اضافه شده است:
{پدر سوخته کیجا خو مارِه مانِه
دختر پدر سوخته مثل مادرش است.
 
پدر سوخته کیجا، دَر وا نوکانِه
دختر پدر سوخته در را باز نمی کند. }
 
دو دَستانُم  سَرِ دالان بُمانِس
دو دست من سر اول تونل مانده است.
 
دوچشمانم سر راهان بُمانِس
دو چشم من سر راه مانده است.
 
خودت گفتی سرهفته می یایی
خودت گفتی سر هفته می آیی.
 
تی خرمن کا(کاه) بُمانِس تو نُمایی
خرمن کاه تو بر جای ماند ولی تو نیامدی.
 
{من و تی عاشقی نیم راه بُمانِس
عشق  من و تو در نیمه راه مانده است}.
 
 
[1] - چشمه کیله تنکابُن یکی از رودهای پرآب و بزرگ تنکابن است که از چشمه های آب شیرین دو هزار، سه هزار و لَمرود سرچشمه می گیرد و در هر سال ماهیان آزاد دریای خزر به غیر از رودخانه شیرود و چالوس جهت تخمریزی وارد آن می شوند.
 
  

عکس: محمد ولی تکاسی(بهمن ماه 1397)

دوربین: موبایل Sumsong jabc

http://cafejok.com/wp-content/uploads/2014/10/index90.jpg

عشق پیری گر بجنبد ، پیر برنا می شود
پیر دارد تجربه ، بر دیده رعنا می شود
بوسه های آتشین چون بر لبش گردد عیان
هر کلام عاشقی ، با عشق معنا می شود
می سراید شعر را چون شاعری قهار پیر
در غزل خوانی سر آمد ،گاه خنیا می شود
عشق را او می شناسد،غمزه را صاحب نظر
گر جوآنی رفته است،با عشق دانا می شود
عندلیبان ریزه خوار سفره پیرند هنوز
دود از کنده بلنداست، کور بینا می شود
شاعر درویش را از واژه نبودبیم وترس
وصف مولايش علی، یاهو، خوانا می شود
شعر ، آرام ، در مثل گنجد اگر باور کنی
بر لب دریای شور، رقصنده درنا می شود
                                               حمید آرامیان،آرام، 24 شهریور ماه 96

پِئز پِئزو

-میلجَه پُورچه کِ توک خوانِه پِئز پِئزو

کَل اِسمال گاو پُرام بابا دِ شیر نَدَنِه

سرگالش اِمیر هم  خوشتِه گوسندِشانِ سِراگاه دِل جمعا کُرده

نیماکاگری هم دِ وَر دَکتِ

دِ نه گوسِندگالش پیدایَه، نه گاوگالش!

همه  خانه نشیرِن(خانه نشین بابان)، دِ اُشان چُم نَتَجِنِه

دِبار اُشان قوّت سِلینگاسَر دابا  اَلَن فقط اُشان چَکِنِ

اَمِه خانه دیمِ چراغ، اَمِرَره تِریکِ(تاریکِ)

دونیا می چُم میجیکِ مِیداد کَشَنِه(کنایه: سرزنش دنیا)

-میلجَه پُورچه کِ توک خوانِه پِئز پِئزو

امسال پَرتخال هم پول وَنِکِت

کشاورز رِه فقط دُو دُو دَبا

وی زحمتِ حاصِلِ یکی دیگَر بارِه

کارکردن خَر و خوردن یابو

دِبار اربابِشان، مردوم ایلجاری باردِن

اَلَن هم مُردوم دَس رنج  دلّال خواردِه  دَرِه

بَد کننده خودَش کَشِنِه

کشاورز رِه زیندگی راحت نِمَه با

هَمَش رَنج و سختی وینِه

-میلجَه پُورچه کِ توک خوانِه پِئز پِئزو

کِلّه اِسمال(کربلایی اسماعیل) هم  دِ، فوسُس ِ

وی زنِ گِه تلیک هم دَر بِمَه با ، کین نِشیر با(جاخواب بود)، پَرسال فوگوردِس(مُرد).

کِلّه اِسمال چَن بار قبرستانِ سِنگ تَوَدِبا

به ظرف زور شربت و حَبّ دِنه(قرص)،  سوزن(آمپول) وِرِه سرپا بِدَشتِن

پَرسال، مِشتی حسن بِرزیگَرِ  گُلِه هم وِگیتِن(وَتِن)

وی زاک و ذکور هَلَه اِرث و میراثَ سَر، کَسَنِ هَمرَه گفت و گو دَرِن

دونیا دل هِچّی مونِم زَئن ندارِه،  یِه روز جار شونه  یِه روزم جیر هَنِه!

هر گل بهاری یِه پئزی هم دَرِه، هر جوانی هم  یِه پیری

امروز تی هَمساده نوبَتِه  فردا هم تی دُمال موجَنِن.

وِشِم هم همیشیک خوانِه:

بَد بَدو[1]. به امروز خودَت غَرّه نوباش، شاید تی وَرَق هم، وَگِردِس(دَگِردِسِه)!

                                                                                                               محمد ولی تکاسی - پاییز سال 1397

[1] - بَد بَدو نام دیگر پرنده ای به نام بلدرچین است که در لهجه گیلکی رامسری به آن "وِشِم" می گویند و بر این باورند که معنی آواز این پرنده به صورت زیر معنی می شود: "بَد بَدو" یعنی کار بَد، بد است.

http://www.iranbirds.com/cache/widgetkit/gallery/244/Chough5-4f90d23cd4.jpg

راسته:گنجشک سانان-passeriformes

تیره کلاغ-corvidae

نام علمی:Pyrrhocorax pyrrhocorax

نام انگلیسی:Red-billed Chough

کلاغ‌ها در هر زیستگاهی از مناطق سرد و یخ‌زده گرفته تا کوهستان‌ها، دشت‌ها، مزارع، علف زارها و حتی شهرها می‌توانند زندگی کنند. کلاغ‌ها انواع گوناگونی دارند: زاغ درختی، زاغ کوهی، زاغ خاوری، زاغ فندق شکن، جیجاق زمینی، زاغ حبشی، زاغ شمالی و ده نوع دیگر نشان‌دهنده بزرگی این گونه است.
قدمت حضور کلاغ‌ها روی کره زمین به دوره سوم زمین شناسی یعنی حدودا ۱۷ میلیون سال قبل برمی‌گردد.
کوچک‌ترین کلاغی که در دنیا وجود دارد، زاغ کبود کوتوله مکزیکی است.نام علمی این پرنده (Aphelocoma nana) است و تنها ۴۰ گرم وزن و ۲۱٫۵ سانتی‌متر طول دارد.
بزرگ‌ترین کلاغ‌ها در دنیا نیز غراب یا کلاغ سیاه معمولی (Corvuscorax) و کلاغ نوک‌ کلفت (Crvuscrassirostris) هستند که هر دو حدود ۱۵۰۰ گرم وزن و ۶۵ سانتی متر طول دارند.

حضور کلاغ‌ها در طبیعت باعث حذف بسیاری از مواد مضر از چرخه حیات می‌شود. به‌طوری که گفته می‌شود اگر کلاغ‌ها محیطی را ترک کنند، آن محل دیگر جای زندگی نخواهد بود.

کلاغ نوک سرخ ( زاغ نوک سرخ، کلاغ کوهی نوک سرخ)  39 سانتی‌متر ؛ پر و بالش سیاه مایل به آبی براق است ، منقار قرمز دراز و خمیده و پاهای قرمز رنگ دارد . پروازش پرتوان ، سبک و اغلب با حرکات آکروباتیک همراه است . هنگام بالباز اوج‌گیری شاهپرهای نخستین بال کاملا از هم جدا و به بالا برگشته است . زاغ نوک‌سرخ پرنده‌ای اجتماعی است و تفاوت آن با کلاغ گردن بور این است که پر و بال خاکستری ندارد . از زاغ نوک‌زرد به‌وسیله منقار قرمز رنگ و درازتر مشخص می شود .

کلاغ نوک سرخ  در شهرستان رامسر

کلاغ نوک سرخ در ارتفاعات و صخره های سنگی بیشتر در ارتفاعات رو به دریا و  در مناطقی با بیشتر از  600 متر ارتفاع تا قلل کوه ها در ارتفاعات لپاسر و سُماموس و ییلاقات اشکور(بیش از 2000 متر) نیز مشاهده می شود. غذای آنها اغلب از جوندگان و مارها می باشد. رژیم همه چیزخواری نیز در بیشتر انواع کلاغ ها مرسوم است. صدای این پرنده مانند کلاغ گردن بور، اما بلندتر است و شبیه «چو» شنیده می شود.

در شهرستان رامسر کلاغ و شنیدن صدای آنها را خوش یُمن نمی دانند. در باورهای مردم کلاغ ها را زیرک، مایه ناراحتی و اوردن اخبار بد می دانند و کسی تمایل به شکار آنها ندارد.

https://images.khabaronline.ir/images/2017/10/17-10-5-1443392.jpg

Apparent Hybrid Hooded Oriole X Scott's Oriole (Icterus cucullatus x I. parisorum), Taylor, Navajo County

This apparent hybrid Hooded Oriole X Scott's Oriole was found and photographed by Nick Worth on 07 May 2018

07 May 2018, photo by Nick Worth

https://i1.sndcdn.com/artworks-000103317866-v58kz9-t500x500.jpg

"ورود ننه سرما را با آرزوی بارش باران و برف فراوان به شهرمان گرامی می داریم"

https://static.evo.com/content/travel-guides/tahoe/heavenly/heavenly_20160308_rd_0711.jpg

https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c8/Alnus_subcordata_7067.JPG

توسکای ییلاقی (نام علمی: Alnus subcordata)

یک گونهٔ درختی از راستهٔ راش‌سانان (Fagales)، تیرهٔ توسکایان (Betulaceae) می باشد. این درخت بومی مناطق معتدل ایران و قفقاز است. توسکای ییلاقی درختی برگ ریز است که تا بلندی ۱۵ تا ۲۵ متر رشد می‌کند. از چوب این درخت در صنعت کاغذسازی و مبل بهره می‌گیرند.

تنوع ریختی جنس توسکا (Alnus Mill.) در ایران: ارزیابی پنج تاکسون جدید

http://hallajisani.persiangig.com/image/%d9%be%d8%a7%db%8c%db%8c%d8%b2%20%d9%88%20%d8%b2%db%8c%d8%a8%d8%a7%db%8c%db%8c%20%d9%87%d8%a7%db%8c%d8%b4%20%d8%af%d8%b1%20%d8%b1%d9%88%d8%b3%d8%aa%d8%a7%d9%87%d8%a7/DSCN8166.JPG

http://namehnews.ir/files/fa/news/1397/9/11/504931_618.jpg

متن قرآن, سوره 83: المطففين, آیه 1 - آیه10