بَهاره بَهاره

باهاره، باهاره

بهاره چلچله بِمَه، تو نِمَه بی

هلودار تیته بوکورد تو نِمه بی

دامان اَبر بَته تو نمه بی

پِلَم و گزنه دار هم جار بِمَن، تو نمه بی

مو خَنِم ابر بهاری بِواره

گَهی کوه و گَهی دِریا بواره

عجب سالی یَه امسال،  می یاره گه، چُشم انتظارم امسال

چهل شبه تَب دارِم امسال، خوشته یارگِه در بَر نداِرم امسال

هی ماه بُشا هی ستاره، کیجا ییلاق دَرِه می قشنگ یاره

دل چه بی قَراره اِمشُب، ستاره میشمارم امشب

محله لاکتراشان چِندی دوره

عاشق گوش کَرِه، وی چُمه هم کوره

شاید چَرودار فردا بی یَه دوباره،

وِرِه کاغذ هَدِم حتمأ تِرَرِه بیارِه

می چُم درِ سَر نی یَه،  تا تو از در دَرآیی

اگر از ییلاق تا گیلان  بیِه  قدم بر فرق سر بَنایی

اگر راه خراب بابا ویرانه بیَه

اگر نذر  هم دَره  اَسّانِه بیَه

خدایا مُو هِسِّم دل نگرانِ همه عاشِقشان

اگر تونی هرچی زودتر اُشان به هم برسان .

محمد ولی تکاسی،  بهار 1400

جشن زيبا و سنتي شيردوشان به همت اداره منابع طبيعي رامسر با حضور مسئولان در منطقه اشكورات رامسر برگزار شد.
 نامگذاري شيردوشان (دودوشان در زبان محلي) به دليل اين است كه در اين روز تمام دامداران دام‌هايشان را حداقل دو بار مي‌دوشند تا تمامي شير حاصل از دام‌ها به‌دست بيايد و بعد از به دست آوردن شير نسبت به توزيع آن اقدام مي‌كنند.
در اين مراسم برابر وزن شيري كه به سرگالش (گاودار به زبان محلي) مي‌دهند به همان اندازه و توافق به عمل آمده بين در پايان فصل چرا، سرگالش موظف است مقداري كره حيواني، كشك، دوغ و ماست تحويل دامدار اصلي بدهد و دام‌ها را نيز به دامدار اصلي تحويل بدهند.
 اين جشن در سطح استان مازندران فقط در رامسر برگزار مي‌شود، در برنامه كلي سازمان جنگل‌ها، استفاده صحيح از مراتع به اين منظور است كه در يك مقطع زماني مشخص با رعايت نحوه استفاده صحيح از مراتع و ظرفيت مراتع و ميزان استفاده از علوفه محاسبه مي‌شود و تعداد دامي كه مي‌توانند در اين مقطع زماني مشخص از مراتع استفاده كنند.
 اين مراسم هر ساله در اوايل خردادماه برگزار مي‌شود زيرا در اين زمان 30 تا 40 درصد گونه‌هاي علفي موجود در مراتع به گل مي‌نشيند و اگر قبل از موقع، دام وارد مرتع شود، شيره گياهي خام موجود در علوفه باعث بيماري دام‌ها مي‌شود.
در پايان اين مراسم بسيار زيبا هنرمندان محلي به اجراي موسيقي محلي سنتي و كشتي محلي می پردازند و چوپانان نيز فضاي جشن را با نواختن ني مجلس جشن را می چرخانند.

لازم به ذکر است که این جشن در سایر استان ها خصوصأ در غرب کشور و بین کردها و لُرها نیز برپا می شود .و علت برگزاری آن این بود که چون میزان محصول شیر گله گاو یا گوسفند و بز هر خانوار کم است لذا این ها را در یک روز بخصوص در یک محل جمع نموده و به فردی امین و درستکار می دادند تا از آن شیر تولید محصولاتی همچون پنیر محلی-کشک-روغن و غیره بنماید و به آنها برگرداند. درضمن از سبزی ها و ساقه نوعی گون نیز برای خوش عطر شدن محصول تولیدی استفاده می شد.

منبع:

1-:کانون دوستی رامسر

2-سنت پر برکت شیردوشان در رامسر برگزار شد18/03/1400

https://s19.picofile.com/file/8433879692/CD_%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE1.jpg

https://s18.picofile.com/file/8433879792/CD%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE2.jpg

https://s18.picofile.com/file/8433879134/%D8%B4%D9%87%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86_Tabarestan.jpg

هرکی هِسِّه  هر کاره ای هِسِّه  فقط به آینده کاری که انجام دَدَرِه فکر بوکون. یِه نصف خلق مُثان هیتَه دَرجَنِن  کَلَنِن  فقط کَتاری گَپ زَنِن،آخرش هِچّی به هِچّی . هیچ آوی از ایشان گرما نوبونِه!

گونه نَه باشو نیا بوکِن . کاری بوکون خدا هم از تو راضی باشِه نه فقط خلق خدا.هرکی هم خیر و صلاح مردوم کار نکرده خدایا وِرِه اَهلا کن. پُل صِراط سَر، وی همره دست به یَخه(یقه) باباش. وره بیگَن جهنم تَش وسط.

خدایا هرکسی کار بوکورده ، تلاش بوکورده. یتیم یِه سیره اَُشکام سیرا کُرده، مردومِ دَستِ یگیتِه. وِره سِلامت بِدار، وی جان گِه  ساق بوکون. وِرِه خیر دونیا و عاقبت نصیبا کُن. همه وِرِه بوگِین خدا قُوَّت.

دِبار مردوم بیخودی نوگوتِن: " هَر دَستی که هَدِه  همان دَست هم هِگَرِه"." تی خانه آوِدان".

هر کی گوشِ خَنِه وَنِه گوشوارم بِخَه

محمد ولی تکاسی mwtokasi@yahoo.com

یِه روز چَن نفر جمعا بان بُشان زِن خاس(خواستگاری). بین راه زامامار بوگوتِه شیرینی و یِه دَستِه گُل هِگیریم دَس خالی خا بَدِه!.

زاما پَئر که چال دره گِه آو بُخوارده با بوگوتِه: شیرینی خشک هِگیریم هم ارزانتره هم ویشتَره نظر هَنِه.

عروس مار که هَمساده شان وی نام بَنِه دَشتِن پَچ باقلَه دروازه، وازا کُرده. هیته دسته گل و شیرینی خشک بِدَه وی دوک وَلا با(کمی ناراحتی). بفرما بَزه همه بُشان خانِه دِل بنیشتِن.

 عروس پَئر از زاما پَئر سؤال بوکورده. خا شِمِه آقازاده چه کار مشغولِه؟. زاما پَئر بوگوتِه تازه خوشتِه درس تُمان(تمام) بوکورده اَلَن هم می پیش نَجّاری همرَه مشغولِه.

عروس مار بوگوتِه: می کیجا هم فوق لیسانس هِگیتِه اَلَن خانه نیشتِه می هَمرَه سبزی پاک کانِه تا وی پَئر بابُره بازار بُروشِه وِرِه پول چاکونِه. خُب دونیا این جور نمانِه. داماد  یِه آسَت بکشی یَه (تأسف خورد).

 یِه کم از این در و اُن در کوه کَلِک، گیلان مَلِک گَپ بَزَن.

زاما بوگوتو: اگر مِرِه به غلامی قبول بوکونین خوشته سعی کانِم یِه زیندگی خوب عروس خانم رِه ترتیب بَدَم. شِمه سربلندی اَمِه سربلندی هم هِسُّه. دورا دور اَمِه کَسِن هَمرَه فامیل هم هِسّیم. ایتَه ویشتر فامیلا بونیم.

عروس پَئر بوگوتِه: تو آدم خوبی هِسِّه. شغل هم دَرِه تونی خرج زیندگی یَه بَکشی؟.

عروس مار(پَچ باقلَه) بوگوتِه: امَّه می کیجا وَنِه سیفا(جدا) بَسَّه.

شوپَئر بوگوتِه: "تو فِ بگو اُن فیهات دانِه(گونِه)". قَبلَن فکرشه بوکورده. شونو یِه خانه کرایِه کانِه بَسِّن وی دل زیندگی بوکونون .

 عروس پَئر بوگوتِه: وَکِتِن اولاد خوشترِه مَعلومه! می دَس هم تنگه اَلَن همه چی گرانِه. مو جهاز خیلی دَس بالا گیتِه نوتونِم می وُسع زیاد نَرسنَه.

شومار بوگوتِه: عیبی ندارِه(بَعگِه نی یَه)، "هرکی گوش خَنِه وَنِه گوشوارَم بِخَه!".

بهتره یکی دو سال اَمه خانه طبقه بالا  بَسِّن. دِ آقابالاسر نِدَشته باشِن. خوشته آقایَن خوشتِه نوکر. یِه کم پول جمعا کُنِن خوشتره خانه زیندگی وَکِن.

بعد هم بنیشتن چایی بخواردن تاریخ عقد و عروسی یَه تعیین بوکوردن، بُشان.

شما به خیر ما به سِلامِت!

https://irangard.com/mag/wp-content/uploads/2020/08/Javaher-Deh-1000x670.jpg

https://s17.picofile.com/file/8422821768/%D8%AA%D9%82%D9%88%DB%8C%D9%85_1400.jpg

کرات پیله

شَن سَه سَر، گاو دامان مَن گورانِه کُرده

کَم کَمِه را دَکِت بِمَه  تا کوتِه گِه سَر( لِه که سَر)

کولِه هم خوشتِه ماره گِه  گورِه کُردِه

گالش زِنِه "کولِه کِشِت"گِه  وَتِه راه دَکِت

برسی یَه  خوشته گاوه گِه پیش

یِه نیا اُونو بُکُرد یِه نیا هم آسمان دلِ ستارَه

خوشته هَمرَه دل گَبه زَه گوته:

م.....ار م....ار بی یَه، می زرد کِلاچ گاوِه بی یَه

مو ای دونیا دِل فقط ترِه دارِم

تِرَم فقط مِرِه داره با تی کولِه گِه!

م.....ار بی یَه  م....ار بی یَه، می زرد کِلاچ گاوِه بی یَه

پَرسال پِئز، چندی اَمِرَرِه نَحس با

می وَچَه بُشا دار سَر کِرات پیله بچینِه  هوجو جیرکَت

یِه اِشکَت بوشا وی جیار مَن

کسی خبردار نابا تا هوجو جان بَدَه

اَمان، اَجَل وِرِه مهلت نَدَه

فقط بیس سال دَشتِه، ایجباری بوشابا

بِمابا مُرخصی  تا وِره سررشته بوکنیم

ای افسوس، تازه وِرِه شربت بُخوارده بیم.

ای پِسُرا   پِسُر، تو بیشی   یِه کولبار می دل سر بَنِه

دل خا سارُخ  نی یَه مو ورِه واکُرده نوتونِم

می دل دو خیلی دارِه دِ هِچّی گوتِه نوتونِم!

ترجمه:

هنگام غروب، گاو در داخل جنگل نعره می زد.

گوساله هم مادرش را صدا می کرد.

زن گالش ریسمان گوساله را برداشت و راه افتاد

رسید به ماده گاوش

یک نگاه به او کرد و یک نگاه هم به ستاره شمالی در دل آسمان

با خودش آهسته حرف می زد  و می­گفت:

 مادر من  مادر من بیا، گاو زردرنگ من بیا

من توی این دنیا فقط تو را دارم

تو هم فقط من و گوساله ات را داری!

مادر من بیا مادر من بیا، گاو زردرنگ من همراهم بیا

پاییز پارسال، چقدر برای ما نحَس بود.

بچه ام رفت بالای درخت تا میوه درخت لیلکی(کرات) را بچیند همانجا سرنگون شد.

یک چوب نوک تیز در داخل جگر او فرو رفت.

هیچ کس خبردار نشد تا جان داد.

امان، اجل به او مهلت نداد

فقط 20 سال داشت، سربازی رفته بود

مرخصی آمده بود. تا برایش خواستگاری برویم.

افسوس، تازه برایش شربت خورده بودیم.

ای پسر تو رفتی اما یک کولبار غم بر دلم گذاشتی.

دل که مثل دستمال سفره نیست من نمی توانم آن را پهن کنم.

در دل من غم بسیاری است دیگر چیزی نمی توانم بگویم!

محمد ولی تکاسی

آذرماه 1396

https://static.cloob.com//public/user_data/album_photo/1064/3189043-b.jpg

ایزگام دشت( دیروز، امروز و فردا)

محمد ولی تکاسی    (mwtokasi@yahoo.com)

https://media.mehrnews.com/d/2017/10/07/3/2597536.jpg

کند و کاوهای غیر اصولی و غیر علمی توسط غارتگران فرهنگ  و سودجویان علاوه بر تاراج آثار ارزشمند و غیرقابل جایگزین به دلیل عدم دقّت در حمل و نقل و عدم توّجه به قدمت چند هزارساله آنها سبب ازبین رفتن آثار فرهنگی منحصر به فرد در کشور ایران و جهان نیز خواهد گردید.

گورستان ایزگام دشت جنت رودبار رامسر یکی از گورستان‌ های تاریخی مازندران است که گمانه زنی در آن بر اساس برنامه تحقیقاتی و شناسایی اضطراری پژوهشی در سال ۱۳۶۸ انجام شده بود و مشخص گردید که  آثار کشف شده متعلق به دوران آغازین سده هزاره سوم قبل از میلاد موسوم به عصر آهن ۱ و ۲ است. 

یک بار دیگر از چهاردم شهریورماه ۱۳9۸ برای تعیین حریم و عرصه، مطالعه و مستندسازی منطقه و تهیه پرونده جهت ثبت این اثر در فهرست آثار ملی کشور مورد کاوش های باستانشناسی قرار گرفت.

*تعدادی از آثار کشف شده در مجتمع فرهنگی شهدای رامسر - موزه مردم شناسی  واقع در خیابان سخت سر در شهرستان رامسر در معرض دید عموم قرار داده شده است.

معرفی سایت ­ها و جذب گردشگران اگر بر اساس اصول علمی و فنی انجام نشود در درازمدت علاوه بر نابودی منابع، منجر به ایجاد مشکلاتی برای جوامع محلی و عدم رضایت گردشگران نیز خواهد شد که در بافت های تاریخی و فرهنگی کشور  نظیر "جواهرده" ما شاهد آن هستیم.

توجه به زیر ساخت ها از جمله راه دسترسی آسان، بخش حفاظت و مرمّت اشیای پیداشده و اشتغال و درآمد جوامع محلی از ارکان اصلی جهت پشتیبانی و تداوم کار یک سایت گردشگری می­باشد که نیازمند برنامه­ریزی جامع و دقّت بیشتر کارشناسان و مسئولین فرهنگی استان و شهرستان در آینده است.

منابع مورد استفاده:

1.  ایرنا http://www.irna.ir/fa/News/82706784.
2. باشگاه خبرنگاران جوان https://www.yjc.ir/fa/news/6294478/

http://www.p30data.com/upload/files/pyh2me2k75c9vqam25n7.jpg

آبشار وزان

اِژدِلَم  (AŽdelam)

از دهستان رامسر با پلاک بنیادی شماره 200 اصلی است.فاصله تا مرکز فرمانداری رامسر 20 کیلومتر است. محدوده اژدِلَم از شمال به راه پیاده     قدیم (رَجه راه) و از  شرق به اِشکَت چال (محل پرورش ماهی قزل آلا)  و از مغرب به رودخانه سوآورو(صفارود) می باشد. ارتفاع آن از سطح   دریای مازندران 1100 متر است.   ساختمانی به نام "قورشه کلام وَر"[1]  بر سر راه جواهرده به قشلاق قرار دارد.نزدیک این مرتع آبشار   دیدنی "وَزان" و گورهای فراوان دیده می شوند. در اطراف   بارجلَم چشمه آب شیرین دارد. دارای آب و هوای مرطوب جنگلی با جنگلی انبوه و درختان سر به فلک کشیده  است و آب ریز آن منتهی به رودخانه صفارود است. چند نفر از طایفه جولا در آن زندگی می کنند.     محصولات لبنی و صنایع دستی نظیر دستکش و جوراب پشمی، قَدَک، چادرشب، "پاچال کاری"[2] و دستمال توری از عمده فعالیت اقتصادی  و کسب درآمد  مردان و زنان آن می باشد.

منبع:

قربان صمیمی،ا .1395. آبادیهای شهرستان رامسر.نشر چابکسر، نوین پویا. شابک 5-51-7743-600-978.

[1] - قورشی یا قورچی اغلب به کمانداران و تیراندازان دربار پادشاهان گفته می شد. قورچه کُلام وَر مرکب از سه کلمه قورچه به معنای          تیرانداز و کُلام به معنای جایگاه و خانه کوچک و وَر نیز به    معنای کنار می باشد.

قورچی باشی. (ترکی ، اِ مرکب ) (از: قور، سلاح + چی ، علامت فاعلی + باش ، سر و «ی » حرف اضافه ). (آنندراج ). رئیس سلاح داران             و داروغه ٔ اسلحه خانه. (فرهنگ نظام ) (آنندراج ) (ناظم الاطباء). قورچی باشی یکی از مناصب شاهان صفویه بوده است.

[2] - چاله­ ی کارگاه بافندگی که در واقع مکان قرار گرفتن تمهیدات و ادوات کار است(فرهنگ لغات مازندرانی).

https://s17.picofile.com/file/8418017868/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_ADINEH.JPG

https://www.iranhotelonline.com/images/EditorUpload/317.jpg

https://s17.picofile.com/file/8414161542/%D8%AC%D9%86%DA%AF%D9%84_%D8%A8%DB%8C%D9%86_%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%AC%D9%88%D8%A7%D9%87%D8%B1%D8%AF%D9%87_%D8%AF%D8%B1_%D9%85%D9%87.jpg

https://www.chamedanmag.com/d/2019/11/03/4/247965.jpg

http://hallajisani.persiangig.com/image/%d9%be%d8%a7%db%8c%db%8c%d8%b2%20%d9%88%20%d8%b2%db%8c%d8%a8%d8%a7%db%8c%db%8c%20%d9%87%d8%a7%db%8c%d8%b4%20%d8%af%d8%b1%20%d8%b1%d9%88%d8%b3%d8%aa%d8%a7%d9%87%d8%a7/DSCN8223.JPG

پَئر شونو کارَرِه   وَچه دَارِه جا دَنِه

محمد ولی تکاسی

mwtokasi@yahoo.com

وَچه وَرِس بیشیم کالش و دازَه(علف) خورد بوکونیم . اَمِه گاوشانِ رُجام بوکنیم. فقط هی چند تَه گاوِه اَمِرَره بمانسِن. اَلَن خا گوشتِه خریدا خواریم(گوشت را می خریم و می خوریم و تولید نمی کنیم). هوشانِ وَنه خیال دَکیم تا شیر و ماستِ از هَمساده شان گدایی نوکنیم. وَچه با بی میلی و بی حوصلگی خواب جی وَرَسِه بوگوت: خدایا کی وَکَه چَن ماه دیگَر بیشیم سربازی گاوشانِ دَس راحت وَکیم!

 پَئر بوگوتِه: وَچه وَرِس تنبلی یَه بَنِه کنار. قدیما بیخود نوگوتِن: پَئر شونو کارَرِه   وَچه دَارِه جا دَنِه".

 تا کار نوکنی زحمت نکشی مُزد و مَواجِب هم نِدارِه. الَن زمانه جوری وَکِتِه مدرک دکتری هم دَشتِه باشی وَنِه یه هنری بِدِری یا  صنعتی بَلَد باشی وگرنه چرخ زیندگی نگِردَنه.

وَچه بگوتِه: مِرِه ماشین هم هِنِگیتی بوشِم کار بوکونِم شِمِه کمک خرج باشِم.

پَئر بگوته: دبار مارشَن چند تَه چَنبان(زایمان می کردند) سه چهار تَه مانِسِن(زنده می ماندند). اُشان هم کمک حال پدر و مادر بان در کار خانه، کار کشاورزی و .... اَلَن نه کمک حال آنهایند بلکه ویشتر اُشانَرِه خرج تراشی کانِن." کهنه کَمِلِ لِها داناکُن".(کنایه: موضوع خاتمه یافته یا فراموش شده ای را نو کردن و دوباره بخاطر آوردن). باشو مردم جی یاد بگیر. بجای اینکه اَندی پول اینترنت رِه هَدی فلان فیلم یا آهنگ دانلود بوکونی یا چَت بوکونی. وَنِه بُیشی شیر و ماست محلی، غذا و خورشت سنتّی، محصولات باغی فندق و گردو، گل گاوزبان و بقیه تبلیغ بوکنی تا صدنار و سی شِه(یا یک قِران و دو زار) هم اَمِه گیر بی یَه. پَئر خوشته هَمرَه زیر لب خوانده گیری کُرده:

فلک نگذاشت که من بالا نشینم     همیشیک مجلس دانا نشینم

اگر شوم من، هم مجلس نادان     همین خوب است که من تنها نشینم.

جواهرده تا سال 1404

محمد ولی تکاسی

mwtokasi@yahoo.com

ظهور و پیدایش شاخه های جدید گردشگری در جهان مثل گردشگری سلامت، مذهبی، دریایی و دیگر شاخه های فعلی آن  نظیر اکوتوریسم و غیره حاکی از اهمیت رشد و گسترش این صنعت در مناطق مختلف جهان با توجه به امکانات باستانی و طبیعی آنها خواهد بود. به همین دلیل هر کشوری که آرزوی رونق این صنعت را داشته و دارد سعی می­ کند راهکارهای مختلفی برای معرفی توانمندی های گردشگری منطقه خود به دیگران را به کار گیرد تا حجم بیشتری از گردشگران را به سمت مرزهایش جلب کند. حذف روادید، پایین آوردن هزینه سفر و اقامت در منطقه ، ایجاد انگیزه­ های مختلف مثل جشنواره ­های خرید و  برگزاری بازیهای سنتی و ورزشی از جمله راهکارهایی برای جلب نظر گردشگران و در نهایت رونق صنعت گردشگری کشورها بوده است .

بر اساس سرشماری سال 1390 جمعیت جواهرده به 9800 نفر(2400 خانوار)  افزایش یافت. در سال 1395 نیز سرشماری عمومی در کشور انجام شد و  احتمال می رود با توجه به خوش نشین بودن منطقه و امکان عدم سکونت در فصول پاییز و زمستان به دلیل برودت زیاد هوا، آمار جمعیت محلی ساکن در ییلاق جواهرده  از این هم کمتر شود[1]. کما اینکه ما در سالهای اخیر،کمتر شاهد سکونت افراد محلی و بومی در فصل تابستان در جواهرده هستیم. رضایت و افزایش درآمد مردم محلی از توریسم می بایست در سرلوحه تصمیمات و هم اندیشی های دولتمردان  قرار بگیرد تا گام های بهتری در زمینه توریسم پایدار و رونق گردشگری در منطقه برداشته شود.

به نظر می رسد عواملی نظیر مهاجرت افراد محلی، افزایش قیمت کرایه منازل استیجاری،  خرید مواد خوراکی و افزایش هزینه زندگی، برگزاری کلاسهای فوق العاده و جبرانی دانش آموزان رامسری در فصل تابستان، نگرانی مردم از وضعیت وخیم رو به رشد ساخت و سازهای غیر منطقی و به دور از اسلوب و قوانین مطابق با منطقه گردشگری و غیرهمگام با بافت سنّتی که فقط جیب بانک­های وام ­دهنده را پر می ­نماید و هم چنین راه یابی افراد غریبه به جواهرده جهت خوشگذرانی و هنجارشکنی برخی از این افراد به اصطلاح متجدِّد و نوگرا به باورها و اعتقادات مردم این ناحیه، همه این عوامل می تواند موجب  عدم رغبت مردم بومی منطقه  به گذراندن اوقات فراغت در جواهرده  شود. (نظر شخصی نگارنده).

هجوم مسافران و گردشگران برای یک یا چند روز و نبود امکانات زیرساختی نظیر جاده آسفالته در برخی مسیرها، عدم رعایت بهداشت محیط در اماکن مناسب جذب گردشگران، با توجه به تصویب طرح های خرد و کلان و جذب اعتبارات، بازسازی بافت سنّتی، احداث چند بوستان جنگلی، وجود اتاق ها و یا خانه ها وهتل ها بدون پارکینگ مناسب و غیره  همگی دست به دست هم داده­اند تا عرصه بر مردم محلی و بومی که سالها به دور از هیاهوی شهری و مشکلات عدیده به دامان طبیعت پناه می بردند، تنگ و تنگ تر شده و دیگر نتوانند روی آسایش و آرامش را ببینند.

 بر اساس نتايج حاصل از بررسي شاخص های عمده بخش گردشگری در سند چشم انداز کشور

(1404-1384)چنین اعلام شد:

1-  عدم بهره برداري مناسب از حجم عظيم آثار تاريخي، فرهنگي و طبيعي متنوّع و جذاب كشور.

2- عدم كفايت اعتبارات دولتي براي پژوهش، حفاظت، مرمت، احياء و معرفي اين آثار ارزشمند و در معرض نابودي قرار گرفتن يا به فراموشي سپرده شدن اين آثار مهم تاريخي، فرهنگي و طبيعي.

3-عدم بستر سازي براي سرمايه گذاري مُستمر در تأسيسات و تجهيزات گردشگري كه باعث مُستهلك شدن اين تأسيسات و كاهش بهره برداري مناسب از آنها گرديده است.

لذا می توان احتمال داد که ادارات، ارگان ها و نهادهای دولتی و یا وابسته به دولت نتوانستند امور مربوطه به رشد و توسعه گردشگری را با اقتصاد بیمار وابسته به نفت به نحو اَحسَن انجام دهند. اگر چه در این راستا تعدادی از مسئولین کشوری، استانی و شهرستان نهایت سعی و تلاش خود را نمودند ولی در مسیر خلاف آب شناکردن در بعضی مواقع مانع تراشی ها و مشکلات زیادی را نیز به همراه دارد. اگرچه پیش بینی شده است ایران تا سال 1400 بیش از 14 میلیون گردشگر داشته باشد ولی در برخی مناطق هنوز کارهای شایسته و بایسته برای جذب گردشگران انجام نشده است.

رشد قارچ گونه ساختمان ها و آپارتمان ها  در جواهرده و مسیرهای بین راهی  آن بدون برنامه ریزی قبلی، آزمایش مکانیک خاک و بر اساس سلیقه و هزینه­ های مالک /مالکان جهت کسب سود و درآمد بیشتر در  آینده­ ای نزدیک ما را با حجم انبوهی از مشکلات نظیر تأمین آب آشامیدنی سالم، دفع زباله و فاضلاب، آلودگی رودخانه­ ها و جنگل دست کاشت  مواجه می سازد. در نهایت تبدیل شدن جواهرده در سالهای آتی به صورت روستایی بی آب و علف و به دور از مناظر طبیعی و جنگلی امری محال و دور از انتظار نخواهد بود.

 با توجه به سیاست کلان بخش گردشگری و توجه به دستورالعمل کلّی اهتمام به امر ميراث فرهنگي, تاريخي و طبيعي كشور که وظيفه اي است همگاني، می توان اذعان داشت که نقش مردم و فعالیت نهادهای مردم نهاد(NGO) جهت کمک در اجرای فعالیت های دولتی کمتر به چشم  می­آید  که نتیجه این کم توجّهی  مسئولین محترم را شاهد هستیم.

همگام با طرح های عمرانی در حال اجرا در جواهرده با وجود دو رودخانه در شرق (ناوکَش دره) و غرب (اسبی آو کَش) در دو طرف جواهرده به یک سیل برگردان در وسط ده جواهرده جهت هدایت روانآب های سطحی و نزولات جوی نیز مدنظر قرار گیرد. علیرغم انجام کارهای آبخیزداری موجود بر روی رودخانه، انجام تراس بندی در دامنه کوه های منتهی به چشمه برتُل  از بالای آبشار دارالوداع و کاشت نهال در بالادست جواهرده (غیر از مرتع قرق شده سُردانه کول=تاک سر) جهت پیشگیری از وقوع خطر سیل و هجوم بهمن و صدمه رسیدن به مردم و خانه های آنها نیاز است.

کارشناسان محیط زیست، منابع طبیعی، گردشگری و میراث فرهنگی، مسکن(از نظر ترکیب و رنگ در طرّاحی سازه­ها جهت ایجاد آرامش) و کارشناسان شاغل در اقتصاد توریسم و تورهای گردشگری  همه   متفّق­ القول هستند که جهت قدم نهادن در مسیر درست گردشگری، ارزآوری مناسب، ایجاد اشتغال ، تهیه بِرَند برای محصولات کشاورزی نظیر فندق و گل گاوزبان و حفظ میراث ناملموس نظیر مهمان نوازی اهالی و نان محلی (کلوبیج کِشتا) و تجهیز امکانات جواهرده با حفظ بافت سنّتی و خانه های قدیمی و با توجه به وجود مناظر طبیعی و بِکر و حفظ آنها برای نسل آینده،  نیازمند یک حرکت بسیجی و جهادی برای تهیه طرحی جامع و فراگیر با شرکت نهادهای ذیربط، همکاری مردم و سرمایه­ گذاری بیشتری بر روی آموزش و فرهنگ عمومی گردشگرپذیری از طریق رسانه­ های جمعی، افزایش افق دید و بینش مسئولین و استفاده از نیروی کارشناسی  با استفاده از تجربیات کشورهای همسایه می باشد.

 منابع مورد استفاده: 

1-سند چشم انداز توسعه بخش میراث فرهنگی وگردشگری کشور ایران  (1384 تا 1404 ).

 آدرس اینترنتی :  سند چشم انداز گردشگری کشور ایران - افق 1404.

2-کشکول (http://www.emadezzati.blogsky.com/1392/03/01/post-173/)

[1] - در آمار دیگری بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۰ حدود ۹۸۰۰ نفر (۲۴۷۰ خانوار) است(شورای دهیاری جواهرده، 1394).

زَرِج لات

محمد ولی تکاسی

mwtokasi@yahoo.com

هوا کَم کَمه رو به تِریکی(تاریکی) شا دِبا. نیماشتَه سَر(عصر هنگام)کولاک نَم نَمه وَرِسِه! ناگهان آسمان کین لوکا دَکِت. کولاک علی بوگوتِه. به فرمانی خدا سیل راه دَکِته. روخانه همچون دیو دوسَر هرچی وی سر راه با خرابا کُرده. یِروغه اَسب مُثان(ایلخی اسب) سر به جیری راه دَکِت. تمام زَرج لات[1] هم آو بگیت. تمام راشان تولوشو(گلی) وَکِت. دِ ماشین جار نُشا(بالا نمی رفت). امشوب حاج مَم تقی(محمد تقی) وَچه عُروسی با. عُروس هم غریبه با. مَشما بَزَن هی حیاط دل مردومِ شام  هَدَن. صدای ساز و سُرنا تا هفت تَه آبادی آن وَرتر شونوبا. مردوم دل خوش نداشتِن. اُشان دل "انجیل کشِ گِه تول وَر نیابا"! ای رایَه چوتَه وَنِه وگِردِسِن؟.

ساعت 9 شب رَد بَدَه وَرپ هم کولاک دُمال سَر، راه دَکِت. داماد پَئر هم بوگوت: امشوب همه عزیزان می خانه وَر هِسَّنِن کسی جایی نوشَنِه(نرود). مردوم خیال راحت بابا. شروع بوکوردن به رقص و پایکوبی تا نصفه شوب. بعد هم خودِ دار و بار بوکورده بی(درخت تراشیدن و جابجاکردن). خوده مُرده آدم مُثان، بَنَن بُخواتِن. اُشان خر و پُف هوا بُشا.

حاج مَم تقی با بقیه وَچه شان قاطر سوارابان بُشان تا بَساط صبحانه فراهم بوکونون. بین راه وَرپ هَلَه وَرِسه. مِشتی شمع افروز هم لوسو(خمیر)  گالَه بگیت  تا نان چاکونه. خلاصه تا ساعت 8  صبح مهمانشان صبحانه بَدَن مُرخصا کُردن.

یکی بوگوتِه الَن دو ساعت دیگه خا چاشته!، کوجار بیشیم یه دور بزنیم هندَه "هیجه پوسَخت وَکیم". یکی دیگه بوگوتِه: در دیزی بازه حَیای گربه کو؟ خلاصه مردم هر کدام بَشان دنبال زندگیشان.

شمع افروز هم داماد مار با خوشته وَچه گوش بِلَکنه(زیر گوشش نجوا کرد)!:

پسر! خَجره خیلی تیز بو (باشَه) وی توک پُرَنه[2]. خیلی باید با عروس خَانم مدارا بوکنی. در زندگی نه اَندی گردن شَق باش تا مردوم تِره جی بَترسِن نه اَندی بی غیرت  باش تا بوگون:

"وی تئارِ دُمُه دِنی یَه"[3]!

دبار شومارشان کلانتر بان هر یِه گَپ زَن نوشتنین(نوشتنی) با.  اَلَن خا عروسشان توک دَارِن خودشه شومارشانِ حریفِن.هر یِه گَپ زَنِن "آدم سر اُسبوج(شپش) می یَره"!

[1] - زرج لات (زرولات=آسیاب لات) از دهات اشکور و آب ریز رودخانه کوچک آن به طرف  رودخانه تُمل رود است. زَرج در لهجه گیلکی رامسری به پرنده کبک گفته می شود که دارای نوارهای زرد رنگ بر روی بال خود است. پیداشدن گورهای گبری در آن نشان  از قدمت زیاد این منطقه دارد.

[2] -کنایه: تندخویی و پرخاش کردن بی مورد زندگی تو  را از هم می پاشد.

[3] - کنایه: یعنی مدیریت زندگی را بلد نیست و نمی تواند مشکلات زندگی خود را از روی عقل و منطق حل نماید.

https://www.dana.ir/File/ImageThumb_0_608_458/1298854

https://www.iribnews.ir/files/fa/news/1398/2/10/3451405_414.jpg

منبع: https://www.asriran.com/fa/news/747563عصر ایران

مرکز دپوی زباله رامسر شاید یکی از بدترین‌های سایت زباله باشد چون حتی خاک‌پاشی و آهک‌پاشی روی زباله‌ها دیده نمی‌شود شاید برای همین است که مگس‌ها به اینجا حمله کرده‌اند. بوی تعفن زباله‌ها هم داستان تلخ دیگری است که حضور در این مرکز را سخت می‌کند مخصوصا در روزهای کرونایی.
شواهد نشان می‌دهد که مرکز دپوی زباله رامسر در حال گسترش است چون در روز 100 تا 140 تن زباله در این مرکز تخلیه می‌شود. انبوه زباله‌هایی که یک تپه زباله‌ای درست کرده و این تپه در حال پیش روی در جنگل است.
حداقل از یک دهه پیش قرار بود که با کمک شهرداری‌های سه شهر رامسر، عباس‌آباد و تنکابن، یک سایت مشترک مدیریت پسماند با محوریت تنکابن ساخته شود که هنوز محقق نشده است برای همین شهرداری رامسر قصد دارد یک زباله‌سوز کوچک برای سایت زباله این شهر راه بیاندازد و البته یک سوله کوچک برای تفکیک زباله‌های خشک از تر.
در حال حاضر تفکیک زباله‌های خشک و تر رامسر، بدون اصول بهداشتی و دستی، توسط کارگران افغان انجام می‌شود که بی‌شک سلامتی این افراد را در خطر جدی قرار  می‌دهد. به ویژه اینکه این کارگران در محدوده همین مرکز دپوی زباله‌ها در چادرهایی که به لحاظ بهداشتی وضع خوبی ندارند؛ زندگی می‌کنند.
شهرداری رامسر ادعا می‌کند در سال 20 میلیارد تومان برای مدیریت پسماند این شهر هزینه می‌کند اما وضعیت نابسامان و خطرناک مرکز دپوی زباله رامسر این ادها را تا حدی زیر سیوال می‌برد.
رامسر به عروس شهرهای ایران مشهور است به دلیل زیبایی و هوای خوش اما بعید به نظر می‌رسد که با چنین وضع مدیریت پسماند و آسیب بزرگی که از این ناحیه به جنگل‌های جواهرده وارد می‌شود، بتواند این عنوان را برای همیشه حفظ می‌کند.

بر اثر پر شدن سایت زباله در اشکته چال و با وجود بارش های باران شیرابه های زباله که به گفته متخصصان ۲۰ نوع سرطان تولید می کنند از دل جنگل به رودخانه صفارود و دریا رها می شود که هنوز با وجود این معضل بزرگ زیست محیطی اقدامی از سوی مسئولان انجام نشده است.

در فصل تابستان و ایام تعطیلات اگر از جاده جواهرده یا جنت رودبار گذر کنید با انبوهی از زباله های رها شده در دل طبیعت برخورد خواهید کرد که تا به امروز حتی یک سطل زباله در مسیرهای ییلاقی قرار داده نشده و باعث می شود گردشگران زباله ها را در مکان های نامناسب رها کنند.

در سال های اخیر جلسات فراوانی به منظور خرید دستگاه زباله سوز برای شهرستان‌های رامسر، تنکابن و عباس آباد برگزار شد که تا به امروز هیچ اقدامی در این زمینه انجام نشده است.

اختلاف نظرهای مختلف بین مسئولان غرب مازندران در جهت انتخاب مکان زباله سوز و عدم وجود نقدینگی به منظور خرید این دستگاه موجب مشکلات فراوانی در این بخش شده که به نتیجه نهایی نرسیده است.

رامسر شهری با مشکلات زیر ساختی فراوان بوده و در سال های اخیر مسئولان کشوری و استانی بودجه مناسبی برای حل مشکلات اساسی این شهر تخصیص نداده اند که باعث شده مشکلات روز به  روز بیشتر شود.

مسئولان عروس شهرهای ایران را با انبوهی از زباله به حال خود رها کرده اند و روز به روز به حجم زباله اضافه شده که بسیار ناخوشایند است.

از سوی دیگر عدم وجود فرهنگ مناسب در بین برخی افراد به ظاهر باکلاس و متشخّص بدون درنظر گرفتن آلودگی محیط و ناامن کردن طبیعت برای سلامتی افراد محلی و حیات وحش منطقه برای تفکیک زباله و رها کردن زباله در مکان های نامناسب، موجب ناهنجاری های زیست محیطی بزرگی در این بخش شده است .

برای حل این مشکل می توان از جنبه های تشویقی و یا تنبیهی توسط ادارات ذیربط و با همیاری اهالی هرچه سریعتر اقدام نمود.

https://newsmedia.tasnimnews.com/Tasnim/Uploaded/Image/1396/04/30/1396043002374576411447674.jpg

https://files.virgool.io/upload/users/179316/posts/eih5gvizmhhe/bmdynjqecbit.jpeg

http://iusnews.ir/images/upfiles/20200828/dd78546305e1213.jpg

وضعیت کرونا در رامسر از قرمز به پرخطر رسید

بر اساس اعلام مسئولان پلیس راه مازندران، هم اکنون ترافیک در ورودی محورهای کندوان، ابتدای جاده چالوس، محور هراز، شهر آمل، نور، نوشهر و تنکابن و رامسر بسیار شدید گزارش شده است.

نِدَشتِن یه غصّه دَشتِن هِزار تَه غصّه!

خیر و خوبی یِه عمر کار بوکرده، زحمت بَکشی مال و مِنال جمعا کُردِه. اِسِه دِ تی چام زَئنِ وَخته!.ولی چی بوگوم ای رسم دونیایَه." اُ موقع که دُندان دَرِه نان نِدَرِه اُ موقع که نان دَرِه دُندان ندارِه!".اَلَن اولادشان هم خا تا دَمِ مرگ تِرِه دوشَنِن. دِ مُهلت نَدَنِن تو یِه نفس بَکشی! "خوشبخت کسی که خر ندارِه از کاه و کلش آن هم خبری ندارِه"!.

به قول قدیمی ترها: "ندَشتِن یِه غصّه  دَشتِن هزار تَه غصّه".

تی  اولادشان، عُروس و زاماشان کَم بُخوارِدن، بعد از تو هَلِه وَنِه کَسِنِ هَمرَه توگ مَرِه (دعوا) بگیرِن تا تی اِرثیه یَه تقسیم بوکونِن. مال و ثروت زیادی هم، خوشته هَمرَه دَردسر زیادی هَرِه. هر چی ویشتر دِشته بی تِرِه ویشتره وَنِه. "اربابِه نِدَشتنِ غصّه  فَقیره وِدَشتِن"!.

 پس چی بهتر تا زینده، خوشته آخر و عاقبت رِه کار خیری بوکُنی. کسی از فردای خودش آگِهی نِدارِه. آدم زینده وِکیل وَصی نِخَنِه. بهتره فکر عاقبت هم باشِه همه چیزه همه کسِ خوشتِه جا سَر بِدارِه. دِ بعد از رفتن، وی کارِ دل وَنگ دِنی بی. خوشتره گور در گوری نَنِه.

عجب دونیایی یَه!، کُرور کُرور ثروت جمعا کونی اَمَه شان وَخت همه دَس وگیری بیشی. گونِن راه مرگ سَر به جیری یَه. چُم چرخَه دِه اُ دونیا دل هِسَّه با یک عالمه افسوس. ای دونیا دِل هر کاری یِه بهایی دَرِه.هم کار خوب هم کار بد." خر چی دانِه بهای زعفرانه  پیر بُز چی دانه بهای بابُرانه"!.

هِچ کی قبر سَر بنویشته نَنَه:

" فلانی از وِشنِه(گرسنگی) بامُرده یا خوشته کارشان همه تُمانا کُردِه اَمه بَنَه بامُردِه".

وَختی می حرفشان تِرِه یاد هَنِه که  می قبر سَر پِلَم دار(گیاه آقطی) جار بِمَه دِشتی بی!.

چه کار کردی بالا رفتی   خود با خود جَلدی(جخدی) کردم

جان به جانش هم بوکنی هَندَه اَندی وجود نِداره خوشتِه زیندگی یَه راه بابارِه!. هَلَه چشمش به جیب خودشِه پَئر و مارِه این و اُن دَسِ نیا کانِه. آیا وِرِه لطفی بوکوردِن یا نَه؟. بعضی ها خا هم پوچا کُتِه هم، پُلا نَدَنِن. اَندی خسیس و مال به شیرینِن.

آدم وَنِه اَصل از تَن دِشتِه بی. ای دونیا مَن هِچ کَسِ دَسِ نیا نوکونِه. هر کسی باید خوشتِه گلیم ِ از آو بَکشه. یکی کمتره یکی ویشتَره. تی پَئر و مار همیشیک تی سر مَن نَسَّن[1].

اَلَن دِ وَنِه تی پا بوزی یَه، فلیک بزنی ، گالش مُثان پشت مَچِه گازه گیری، غیرت وِگیری کار بوکنی. اَلَن  دِ تی کار وَختِه!.

نه اینکه یِه نصف آدم مُثان دَس جیب داکونی خیابانِ متر بزنی. بوگی کار پیدا  نی یَه. یا "دستان ما کوتایَه خرما بر نَخیل"[2].

 بِن به چی کاری علاقه دَرِه. باشو اول شاگردی بوکون. زیر و بَم کارِه یاد بگیر. اول کوچیکی بوکون تا بزرگا باشی. هر استادی اول شاگردی بوکورده با.

 بُهلول بوگوتِه بان: چه کار کردی بالا رفتی    بگوتِه: خود با خود جَلدی(جخدی)[3] کردم.  

[1] - زنده نیستند.

[2] - نخیل: درخت خرما

[3] - شجاعت، دلاوری، چالاکی( فرهنگ معین و دهخدا).

https://drsotoudeh.ir

وب سایت دکتر منوچهر ستوده

«مردی که قلم را با قدم همراه کرد»

خـونـســت دلــم بـرای ایــران      جان و تن من فدای ایران
بهتر ز هزار صوت غیبی است      در گـوش دلـم ندای ایران
یــکـرنـگ شـو و یـگانـگی کـن      تا کـم نکنـی بهـای ایران
ورنـه تــو سـتــوده ­وار گـویـی      خـونست دلـم برای ایران

برگرفته از شعر «ایران» سروده‌ی استاد منوچهر ستوده - ۱۲ دی‌ماه1321 

دریافت فیلم دکتر منوچهر ستوده

https://kban.ir/NewsImage/640/aHR0cHM6Ly9jZG4ubWFzaHJlZ2huZXdzLmlyL2QvMjAxOS8xMi8yMS80LzI2NzI5MTcuanBn

 تی دندان لوپو دَکِت وَنِه وِرِه بَکندی

mwtokasi@yahoo.com

زمانه گذرنه، چه خوب چه بد!. دونیایَه هر جور بگیری هوتَه تی هَمرَه سرکانِه. "هرچی بُنِه چی هوتَرَم سَرِه چَنِه".تا دونیا، دونیا با هیتَه با. آدم ضعیف پامال بُنِه. تا وَختی جِوانِه اَصلا و اَبَدا هُشیار نی یِه. وختی که هم پیرا بونواز هر طرف تی کلوبیچ پیتَه! "دِ تی تلیک هم دَر هَنِه". تی بدن دِ تِرِه هَمرِهی نوکانِه. تی دست و پا یا خوابا شونون یا دِ تی فرمان نی یَن. تی دندان لوپو دَکِت وَنِه وِِرِه بَکِندی، تَوَدی دور. هرسال که پیرتر بونِه، تی قُوّت کَمترا بونو.اگر خَنِه خیرات هم بوکونِی وَنِه خوشتِه دَسِ گِه هَمرَه هَدی تا تِرَرِه بُمانَه!

"خوشتِه گوره ندِی یِم، اَمَّه هَمساده گوره بِدی یِم خا". دونیا مَن هِچی مُنُم زَئَن نِدارِه. گَهی زین به پشتِ گهی پَشت به زین. هِچ زحمتی هِچ وَخت بی اَرج و قُرو(مزد) نِمانِه. تا تونِه در ای دونیا به مردم خدمت بوکون. اگر خلق خدا از تو راضی باشِن خدا هم از تو رضایَه. تی اطرافیانِ رسیدگی بوکون شاید دِ فرصتی نباشه تا بتونی جُبران بوکونی!!!

جواهرده رامسر- استان مازندران

عکس: محمد ولی تکاسی شهریور1394

* حق چاپ، کپی برداری و هرگونه استفاده برای نگارنده محفوظ است.

https://media.ion.ir/content/modulefile/file/1180471.jpg

کیسه های خریدی که در آب حل می شوند

به‌منظور کنترل فرسایش خاک و جلوگیری از سیل‌های ویرانگر و انهدام پوشش گیاهی، ایجاد کار و اشتغال و ارتقای درآمد مردم منطقه، جلوگیری از مهاجرت و تغذیه سفره‌های زیرزمینی افزایش تنوع زیستی اعم از فون و فلور و نيز توسعه جنگل ۱۳۹ هكتار ار اراضی منابع طبيعی در روستای گردشگری حواهرده رامسر (بالاتر از چشمه آبعلی و مسیر جاده خاکی به طرف سماموس) توسط اداره‌ كل منابع طبيعی نوشهر از محل اعتبارات صندوق توسعه ملی در اردیبهشت ماه 1399جنگل كاری شد. اين مناطق با كشت گونه‌های سوزنی برگ و پهن‌برگ و فراهم کردن زمینه‌های توسعه گردشگری و طبیعت‌گردی ايجاد شده است.

منبع: https://www.farsnews.ir/photo/13990202000059/%D8%AC%D9%86%DA%AF%D9%84%E2%80%8C%D9%83%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D9%81%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA-%D8%B1%D8%A7%D9%85%D8%B3%D8%B1

https://www.dana.ir/content/upload/83e77ba3-a321-4e87-bb1a-4358e45b7bcd.jpg

https://www.dana.ir/content/upload/9e182313-8ae7-401b-8270-0f7ed3b721e0.jpg