http://www.samamos.com/wp-content/uploads/2011/03/samamos-com_thumb8.jpg

خرده تاوه

در کتاب مجید اسماعیلی لیما

در قسمتی از کتاب « موج امید »  مهندس مجید اسماعیلی می خوانیم :

« ... هر روز مه غلیظی از دروازه ورودی اشکور در ناحیه سی پورد مانند کلاف پنبه به هم می پیچد و در موقع عصر تمام سطح زمین را می پوشاند و در هنگام شب نیز سرما به آن اضافه می شود . این وضعیت کل منطقه اشکور را تحت الشعاع خودش در آورده و مردم به ستوه آمده و نگران محصولاتشان بودند .

سرانجام آنها تصمیم گرفتند که در قالب یک سنت دیرینه ای به نام « خرده تاوه » دست به دعا شوند تا از این وضعیت رهایی پیدا کنند .

بچه ها زنگوله هایی به گردن آویخته اند و زن ها لوازم خانگیشان را بسته اند و کوله بارهایی به دوش گرفته اند و آماده مهاجرت هستند .

برخی با پای برهنه بر روی زمین گل آلود با فانوسهای روشن پیشاپیش جمعیت حرکت می کنند . مه غلیظ همه جا را پوشانده است و....

و در پایان مراسم دعا می کنند که:

خدایا خورشید را چنان بر سرزمین اشکور بتابان که سنگ های این منطقه در اثر تابش آن داغ شوند .

ما کمر همت بسته ایم و آماده کار و تلاش هستیم اما روزها در مه غرق گشته ایم و ....از تو می خواهیم به ما ارزانی داری آنچه را که از آن محروم شده ایم ....سرانجام بعد از مدتی هوای آشفته آرام گرفت و خروشی باز می ایستد و ....

کَترا گیشه=کترا گیشی(1)

این سنّت قدیمی همان آیین آفتاب خواهی است که در شهریورماه مطابق با زمان بارش باران های فصلی و در هنگام چیدن محصولات باغی نظیر فندق و گردو در کوهستان و برداشت برنج در جلگه های سرسبز غرب مازندران و شرق گیلان است. در این مراسم آیینی، هوای آفتابی و سپری شدن ایام بارانی را از خدا طلب می نمایند.

در این مراسم آیینی با پوشاندن لباس ها و کفش کهنه و یا جارو به دُم بستن و شکل های غیرعادی  به تن یکی از افراد  بچه ها دنبال او راه می افتند و با ضربه زدن به قوطی خالی و ایجاد سر و صدا همراه با گرفتن نذری از همسایگان زیر لب چنین زمزمه  می کنند:

کَتِرا گیشه هوا بَنِه(عروس خانم هوا مساعد شود)

امروز نَنِه فردا بَنِه(امروز نه فردا هوا مساعد شود)

عروس لحاف بپوسِه(لحاف عروس پوسید)

اَمِه مُشته  بپوسِه(دسته شالی برنج ما پوسید)

و ......

 بعد از جمع آوری برنج ، تخم مرغ و غیره آنها را پخته و بین همسایگان توزیع می کردند.

*احتمال می رود جشن تیرما سیزده (12 آبان ماه شمسی) بر عکس آیین "کتراگیشه" باشد که در آن الهه باران(آناهیتا) بر دیو خشکسالی (اَپوشِه) چیره شده و با صدای رعد باران شروع به ریزش می نماید.

پی نوشت 1:

کترا به معنای کفگیر و گیشه(گیشی) به معنای عروسک و مترسک است.