نگارش : مجتبي رضواني کارشناس اکوتوريسم – کميته ملي طبيعت گردي
حدود نيم ساعت از رامسر فاصله مي گيري به منطقه ييلاقي جواهرده مي رسي . ييلاقي که از نقاط کم نظير در کشور محسوب مي شود ، زيرا : در کمتر از 25 کيلومتر از شهر ساحلي رامسر قرار دارد . در گرمترين روزهاي مرداد بايد با گرماي آتش خانه را گرم کنيد و در خنکاي آن بياساييد ، معماري خانه هاي روستايي در کمتر جايي تکرار شده ، بافت و ساخت روستايي آن نيز منحصر به فرد است ، تلاش شده تا بخشي از بافت روستايي ثبت شده و از روستاههاي هدف گردشگري محسوب مي شود . 
از امتيازات ويژه اين منطقه ييلاقي دارابودن کوهها ، قله ها ، چشمه هاي گوارا و معدني، دشت هاي ميان کوهي، مراتع کوهستاني مشجر و غير مشجر مملو از انواع گونه هاي گياهي علوفه اي و طبي ، دامداري سنتي مستقر در گاوسراها و گوسفند سرا ها با توليدات دامي سنتي با مديريت مبتني بر بنه هاي دامداري ، مسيرهاي کوه نوردي ومجاورت بادهستان هاي ييلاقي که در حوزه جغرافياي سياسي استانهاي گيلان ، قزوين و شهرستان تنکابن قرار دارند .
تاريخ و جغرافياي تاريخي پشتوانه هاي قوي و مستحکمي براي اين نقطه ييلاقي و کوچک ايجاد کرد که بر معيشت ، بازارو صنايع آن تأثير عميقي گذاشته و باعث شد در قرن بيست و يکم بتوان رد پاي تاريخ تحولات اجتماعي را جستجو کرد . 
دامنه هاي جواهرده مملو از جاذبه هاي اکوتوريستي است که طبيعت گردان را به سوي خود فرامي خواند . اين جاذبه ها آنقدر فراوان است که هر سن و جنس نوع بشر را در خود جاي مي دهد و آرامش کوهستان و سکوت هيجان انگيز آن را در کام انسان مي نشاند . از بين جاذبه هاي طبيعت گردي مي توان به دو نقطه اشاره کرد . امتياز ويژه اين دو مکان را در يک کلمه جامعيت و بعد مسافت آن مي دانم زيرا اين دو مکان حد فاصل شهرستان رامسر با شهرستانها و استانهاي همسايه است و به دليل بعد مسافت جاذبه هاي ريز و درشت که در بالا به آن ها اشاره کردم را در خود جاي داده و يا اينکه در مسير مي توان به آنها نيز رسيد . به قول شاعر «چون که صد آمد نود هم پيش ماست» . دو نقطه هدف گردشگري که در دامنه هاي جنوبي و غربي جواهرده قرار دارند مي توان به قله سمامس (کوچک و بزرگ) و دشت ميان کوهي لپاسر اشاره کرد .
قله سمامس با ارتفاع 3700 متري متشکل از دو قله : سمامس کوچک و سمامس بزرگ است . بر بالاي هر دو قله دو امامزاده بزرگوار مدفون هستند که بقاع اين دو بزرگوار بهترين جان پناه و مأمن براي کوه نوردان و طبيعت گردان هستند اين دو قله در فاصله کمي از هم قرار دارند در قرون گذشته در محدوده حکمراني اسماعيليه قرار داشت.
 علاوه بر پوشش گياهي داراي تنوع جانوري است و در مسير صعود شاهد عبورگله هاي کَل و بُز کوهي خواهيد بود . نگارنده در مسير عبور در ماه تير در مکاني به نام «سياه تله »(کوه سياه)در مجاورت «گوسفند سرا» شاهد چراي يک گله از کَل و بُزکوهي بودم . در نزديکي هاي دوقله در قسمت هاي سايه و به اصطلاح دامنه هاي نساء يخبرف هاي انباشته شده خستگي را از تن مي زدايد و آب مورد نياز ره پويان را تأ مين مي کنند و در اوج گرماي تابستان خنکاي زمستان را در کام خسته راه پيما يان مي نشانند . از مشکلات قله هاي سمامس نبود آب است که اين قلم به اتفاق همراهان از يخ برف ها استفاده کرد . در چند سال اخير از سوي يکي از ارگان ها جهت مقاصد ملي اقدام به احداث جاده تا قله اصلي سمامس شد که بعيد مي دانم استفاده عمومي شود . تيم ما از جواهرده حدود 6 ساعت تااين قله پياده راه پيمود . اين پايش بدون توقف انجام شد . بر روي قله جواهردشت گيلان و دامنه هاي اين استان با انبوهي از مه قابل روئيت است . 
جانب جنوبي قله با شيب تند اما قابل عبور بوسيله انسان و چهارپايان به دشت کوچک اما پر آب و سرسبز «چأري سرا»(cherriy sarra) مي رسد تقريباً 200 الي 300 پايين تر از قله واقع است . در ابتداي دشت چشمه اي به غايت خنک با خاصيت اسيدي و پاک جاري است . گروه ما چادر را در کنار اين چشمه بر افراشت . در اطراف اين دشت با فاصله هايي نه چندان زياد گوسفند سرا هاي زيادي قرار داشت که در آنها گله هاي بره و گوسفند نگهداري مي شد . علت نام گذاري ، وجود گياهي است به نام «چأري»که به ظاهر شبيه پونه است اما با آن تفاوت زيادي دارد .از اين دشت مي توان به دهستان اشکور گيلان، استان قزوين و دهستان جنت رودبار (جان ده رودبار) رفت و هم مي توان به جواهرده باز گشت . 
با تصميم قبلي به سمت جنوب شرقي به راه افتاديم و با راه پيمايي دو ساعته به يکي از نقاط هدف گردشگري طبيعت گردي شهرستان رامسر رسيديم . نام اين مکان با تفريح تابستانه مردم از يک سو و دفع سنگ کليه از سوي ديگر گره خورده است . از دير بازنام آن را «لپاسر» مي نامند. در زبان رامسري «لپا» به جايي مي گويند که سطح آب زير زميني بالا و زمين هميشه آب دار و در زمان هاي بارش يا پر آبي پاي آدم در گِل بنشيند . در سطح شهرستان چند محل به اين نام موسوم است . وقتي به لپاسر رسيدم مه همه جا رافراگرفته بود و هوا سرد بود . در طليعه دشت چشم متحير مي ماند از همه چيز هم از لطف خداوند بزرگ و هم از مهرباني و سخاوت يکي از خوبترين و صميمي ترين بندگان خدايعني کربلايي تقي قاسم نژاد. 
موقعيت لپاسر 
لپاسر در محدوده جغرافيايي شهرستان رامسر قرار دارد .از ديرچهار راه ارتباطي با استقرارگاههاي انساني در دامنه هاي البرز غربي بود .راه ماشين رو ندارد دسترسي به اين دشت از طريق جواهرده رامسر امکان پذير است . راهنمايان محلي و چهاربداران (صاحبان قاطر و اسب) در ميدان جواهرده آماده سرويس دهي به مسافران هستند و مطمئن ترين راهها را براي انتقال مسافران انتخاب مي کنند . 
مسيراصلي دستيابي به قله سمامس و لپاسر از ميدان جواهرده است ، درابتداي مسير بايد ازراهي با شيب ميانگين 45 درجه به سمت جنوب راه بپيماييم . انگار اين مسير دو الي سه ساعته آزمون سلامت انسان است . آناني که توانايي جسمي دارند مسير را پياده طي مي کنند .آناني که توانانيي ندارند سوار بر قاطر و ياا سب اين مسير را تا نقطه اي به نام «سي کان رجَه» طي مي کنند . در مسير يک گاو سرا و دو چشمه دائمي وجود دارد . پس از رسيدن به« سي کان رجه» راه به دو بخش تقسيم مي شود . يک راه به سمت جنوب غربي است که مسافران را به قله سمامس مي رساند . از سيکان تا سمامس حدود سه الي قله مسير نسبتاً هموار با فراز و فرود نسبي است . از پاي دو قله که در مقابل هم قرار دارند مسير سربالايي نفس گير است . در مسير و قله آب مطمئن وجود ندارد اما به قول يک زبانزد رامسري «سمامس بي برف نبونه – يعني سمامس بي برف نمي شود» 
راه ديگري که از «سي کان رجه » به سمت جنوب امتداد دارد مسافران را به لپاسر مي رساند اين مسير با شيبي بيش از 45 درجه به سمت دره اي که به نام «باغ دشت » ناميده مي شود به سمت دره حرکت کنيم . مسير تنها معبر است با شيب زياد و تنوع دوست داشتني . پس از گذر از اين معبر که حدود نيم تا يک ساعت طول مي کشد به محلي مي رسيم که باغدشت نام دارد.دراين محل يک قهوه خانه بين راهي قرار دارد که از مسافران با غذاهاي روستايي و توليدات دامي پذيرايي مي کند . از باغ دشت تا لپاسر مسير ملايم با شيب کم در سينه کش کوه را طي مي کنيم تا به لپاسر برسيم . بين 3 الي 4 ساعت ميتوان اين مسير را طي کرد . مسيري که امروزه دامداران براي رسيدن به «گاوسراها » يا«گوسفد سراها» طي مي کنند و يا گردشگران طبيعت گرد وکوهنوردان طي مي کنند در گذشته مسير اصلي انتقال کالا و مسافر از جواهرده به اشکورات ، جنت رودبار(جان ده رودبار)، الموت ، طالقان و قزوين بود و کالاهاي تجارتي بين مناطق جابجا مي شد . در مکاني در بازار جواهرده که امروزه به نام کهنه بازاره معروف است مغازه هاي عمده فروشي بود که تجار و بازرگانان محلي در آنجا به مبادله کالا بين جواهرده با مناطق فوق الذکر مشغول بودند . البته اين رونق با رونق شهر رامسر از بين رفت و اين نقش به فراموشي سپرده شد و کارکرد تجاري راه لپاسر روز به روز کم رنگ تر شد .
لپاسر دشتي ميان کوهي است که توسط تشکيلات آهکي و رسوبي احاطه شده است . پيش آهنگ آن تشکيلات کنگلومراي رامسر است که وسعتي بسيار زياد دارد . لپاسر بر روي توده هاي آذرين بنا شده است . اين تشکيلات رسوبات حاشيه اي را بريده اند و به سمت بيرون حرکت کردند بعضي بر اين عقيده اند که دشت لپاسر کالدراي آتشفشاني است اما اين موضوع نياز به بررسي بيشتر دارد . اما در درون دشت علي الخصوص ضلع شرقي و جنوبي توده هاي آذرين رخنمون دارند و قابل مشاهده و بررسي هستند. در مسير عبور به سمت سمامس نيز لکه هاي گرانيتي مشاهده شده و رخنمون دارند . بخصوص در اثر برشي که براي احداث جاده صورت گرفته اين رخنمون عيان است . در لابلاي کنگلومراي لپاسر نيز شيل و مارن در وسعت قابل توجه مشاهده مي شود . 
جاذبه هاي اکوتوريستي لپاسر 
دشتي نسبتأ هموار که کوههاي مرتفع آن را احاطه کرده است . اين دشت داراي آب و هواي سرد کوهستاني است . مراتع آن انباشته از انواع گونه هاي مرتعي و مشابه چمنزارهاي انبوه آلپي است و از نوع درجه يک مي باشند . در لابلاي علوفه انواع گونه هاي گياهان دارويي وجود دارند که يکي از جاذبه هاي فصل بهار و اوايل تابستان محسوب مي شود . چندين گونه گَوَن نيز در آن يافت مي شود که در تيرماه گل مي دهند . حاشيه لپاسر بخصوص در دامنه هاي شرقي به نام «يأل بأکد»(يأل به زمين افتاد)و دامنه هاي جنوب غربي به نام «شِلي سرا» انواع کَل و بز وحشي وجود دارند . وفور حيوانات به حدي است که محيط زيست در ورودي شمالي لپاسر پست محيط باني احداث کرده و محيط بانان اداره محيط زيست رامسر درآن مستقر هستند . 
چندين گاوسرا در مدخل ورودي به لپاسر از مسير باغ دشت وجود دارد که جاذبه طبيعي قابل توجهي است .در لپاسر کربلايي تقي نيز از دير باز به رسم آبا و اجداد گاو نگه مي دارد . و در شهريور ماه به سمت جلگه کوچ مي کند . در دامنه هاي مجاور لپاسر چندين گوسفند سرا قرار دارد . اين سرا ها در تابستان آباد است و توليدات سنتي دامي و روش دامداري سنتي را به رسم آبا و اجداد ادامه مي دهند . و همزمان با شهريور به سمت مراتع جنگلي وجلگه کوچ مي کنند . 
در محل اصلي لپاسر علاوه بر زه آب ها که از ذوب يخ برف در محل تجمع مي کنند دو چشمه اصلي وجود دارد . چشمه اي در ضلع جنوبي دشت به نام چشمه لپاسر که بعضي آن را «شاه چشمه» مي گويند و علت نيز پر آبي آن است . آب اين چشمه تأثير زيادي در دستگاه گوارش دارد و و در هضم غذا و بالا بردن اشتها نقش بسيار زيادي دارد . بر خلاف بسياري از چشمه هاي مناطق کوهستاني به هيچ وجه نفخ معده توليد نمي کند . 
چشمه دوم که در ماندگاري شهرت لپاسر تأثير به سزايي دارد «سياه چشمه » است . علت نام گذاري، خروج آن از دل کوهي سياه رنگ است که به زبان محلي آن را «سياه کوتي» يعني تپه سياه مي گويند . اين کوه يکي از نمونه هاي سنگهاي آذرين است که در لپاسر رخنمون دارد .مهمترين خاصيت اين چشمه علاوه بر خنک و گوارا بودن ، نقشي است که در دفع سنگ کليه و رفع بيماري هاي مجاري اداري دارد . هرساله در فصل گرم سال صدها نفر از اقصي نقاط کشور به خاطر شهرت اين چشمه به لپاسر سفر مي کنند و چند روزي در فضاي فرحبخش و رويايي آن تنفس مي کنند . اکثر پزشکان محلي و غير محلي که به محل رفته اند تأثير آب آن را تأييد کردند و تجربه نيز آن را ثابت کرده است . امسال که به محل رفتم چشمه توسط يکي از شفايافته گان که از اهالي قزوين است به وسيله سنگ و سيمان مرمت و بازسازي شده بود . کربلايي تقي مي گفت آن مرد قزويني اهميت آب لپاسر را در بيمارستاني که در تهران بستري بود شنيده و براي شفا به محل آمد که نتيجه بخش بود . 
با وجود فاصله زياد از جواهرده و نبود راه ارتباطي ماشين رو امنيت رواني و جاني بسيار خوبي در لپاسر حاکم است . اين موهبت به خاطر از خود گذشتگي و ايثاري است که کربلايي تقي و همسرش از خود نشان مي دهند .وي بالغ بر 60 سال است که علاوه بر دامداري (گاو) به مسافران و علاقه مندان به طبيعت لپاسر خدمات ارائه مي کند . قبل از وي پدرش مرحوم محمد کاظم اين کار را انجام مي داد . قبل از اينکه شهرنشيني توسعه يابد و نياز به تفرج و سفر در مردم روزافزون شود لپاسر بسيار پر رونق بود . علت عمده رونق اين مکان در گذشته به دليل نقشي است که در جابجايي کالا و بار بين جواهرده و روستاها و آباديهاي اطراف که در آغاز بحث اشاره شد داشت . در واقع مي توان گفت که لپاسر به عنوان «بارگاه» شناخته شده است . من در مورد بارگاه و بافت و ساخت آن جاي ديگر مطلب نوشته ام و کوتاه سخن اينکه . وقتي کالا هاي تجارتي از جواهرده بار قاطر مي کردند حدود نصف روز راه مي پيمود تا به لپاسر مي رسيد در اين مکان بار قاطر و اسب را مي گرفتند تا حيوان استراحت کند و تجديد نيرو کند و اگر ابزار و يراق آن دچار خلل مي شد تعمير مي کردند . چهاربداران و مسافران نيز در اين مکان ضمن صرف غذا استراحت مي کردند تا تجديد قوا کنند .پدر کربلايي تقي ضمن نگهداري دام به مسافران سرويس مي داد و در آغاز کار کربلايي تقي اين نقش ادامه يافت تا اينکه توسعه حمل و نقل ماشيني در روستا هاي مجاور اين کارکرد ازبين رفت اما نياز بشر به طبيعت و امتيازات ويژه لپاسر موجب شد کربلايي تقي تنها نماند . وي بدون کمک دولت اين مکان را اداره مي کند و کاملا به منابع شخصي متکي است .
در لپاسر 14 اتاق با ديوارهاي سنگي به قطر تا 80 سانت احداث کرد . داخل اتاق ها با گل تعمير شده و سقف نيز با حالت شيرواني بوسيله تخته(لت) و گل پوشانده شده است . تمام وسايل راحتي ، پخت و پز و گرمايي در اختيار مسافران قرار مي دهد. حتي اگر نياز به پخت غذا باشد در اين کار نيز کوتاهي نمي کند . در اولين صبح قدري شير تازه و لور (توف) بعنوان تحفه به مسافران پيش کش مي کند و تمام مايحتاج لبني آن ها را نيز بر آورده مي کند . با وجود اينکه در اين مکان بوته هاي تنه دار و درختي نمي رويند اما ذخيره هيزم او قابل توجه است و از اين لحاظ نيز بسيار منظم سرويس مي دهد . 
راهنماي بسيار امين براي گردشگران به منظور يافتن راه هاي کوه پيمايي ، سازگاري با طبيعت و کاهش خطرات احتمالي است . و در بيان خاطرات زباني شيرين و بياني رسا دارد .
اما از لحاظ خدمات بهداشتي و سرويس هاي بهداشتي نارسايي هاي جدي وجود دارد . وي نيز به اين مسئله اقرار دارد. بالا بودن سطح آب زير زميني ، سرماي هوا ، بارش برف سنگين ، شکارچيان و ره گذران در فصل پاييز صدمات زيادي به مستحدثات وارد مي کنند که جبران آن براي پيرمرد ممکن نيست . علاوه بر اين هزينه نگهداري مکان بالا است و اگر بخواهيم به عنوان يک سايت در توسعه اکوتوريسم انتخاب کنيم بهترين مکان است زيرا هم پذيرش محلي وجود دارد و تعامل کربلايي تقي نيز زياد است و همچنين يک مکان شناخته شده و در عين حال بکر است که مي توانيم الگوي موفق را درآن پياده کنيم .  
امکانات و کاستي ها 
 1) نمي توان نبود راه شوسه را از کمبودهاي اين مکان ناميد . زيرا لطف لپاسر به پياده روي و راه پيمايي آن است . اما اگر بخواهيم در راستاي توسعه اکوتوريسم برنامه ريزي کنيم ، وضع موجود رضايت بخش نيست و نمي تواند مورد اعتماد باشد زيرا در بعضي نقاط چهارپايان نيز دچار زحمت مي شوند چه رسد به انسان . علاوه بر اين به دليل مه گير بودن منطقه به خصوص حوزه باغ دشت لازم است از ابتداي مسير علايم راهنما نصب شود و چند جان پناه در مسير طراحي شود . 
2) راهنمايان محلي و چهاربداران بسيار خوب عمل مي کنند اما لازم است در زمينه توسعه اکوتوريسم مورد مراقبت قرار گرفته و تحت پوشش موسسات در آيند تا ضمن داشتن امنيت شغلي و مسايل تامين اجتماعي با استانداردهاي روز هماهنگ شوند . 
3) مکانهايي مثل مسجد دارالوداع يکي از پايانه هاي حمل و نقل مسافر و بار بود که در حال حاضر نشاني از گذشته ندارد لازم است در راستاي توسعه اکوتوريسم اين پايانه هاي محلي احيا شوند . 
4) مسير تردد مملو از گونه هاي گياهي علوفه اي ، خوراکي و دارويي است . لازم است در مسير علايم راهنما و تابلوتوضيحات و هشدار نصب شود  
 5)طرح جامع توسعه اکوتوريسم همراه با امکان سنجي عرصه هاي زيست محيطي مبتني بر توان هاي محيطي محلي تهيه شود تا تمام ظرفيت رشته کوه البرز در دامنه جنوبي شهرستان رامسر در آن ديده شود تا از فشار بيش از حد بر مکان جلوگيري شود . 
6) در آغاز پروژه لازم است لپاسر را مورد بازديد مجدد قرار داده و امکانات اوليه و نيازهاي فوري آن رفع گردد و مساعدت هاي ويژه اي به مديريت فعلي داده شود . 
والسلام 
مجتبي رضواني
کارشناس اکوتوريسم کميته ملي طبيعت گردي
09113946079
mojtabarezvani@yahoo.com

نوشته شده توسط محمد ولی تکاسی  | لینک ثابت |