"دل گَبِه"

محمد ولی تکاسی

mwtokasi@yahoo.com

باخود حرف زدن و در ذهن خود به دنبال حل مشکلات زندگی رفتن از دیرباز یکی از دل مشغولی ها و گذراندن اوقات فراغت به دور از هیاهوی شهری و مشکلات زندگی روستائیان بوده است که در لهجه گیلکی رامسری به آن "دل گَب" گفته می شود. در زمان گذشته نامگذاری افراد و مکان­ها حتی درختان و پرندگان و حیوانات نیز بیشتر بر اساس محیط زندگی، نوع خوراک، نوع شغل و خصوصیات اخلاقی و اجتماعی افراد انجام می شد. در این میان گوش دادن به حرف بزرگترهای قوم و درس گرفتن از تجربیات آنها که بیشتر به شکل زبانزد و یا جملات قِصار از نسلی به نسل دیگر بر سر زبان­ها جاری می شود، خود داستان دیگری است. در متن گیلکی ذیل به این مطلب اشاره می­گردد.

جَل دَرِه حَسن خان: اُف بامُردیم اَندی ای رَه اُرَه نیا بوکوردیم، رادیو گوش بَدِم. ماهواره رَصَد بوکوردیم بِنیم دونیا دِل چه خبره!

جنگ سَرا میرزا آقاخان(پیربابو): هَمَه یِه گِل چال گِلِن!. یِه چال بُخوار یِه چال بِرین. آدم، اَندی چُم چِلا واج، گوساخ بونو مگر!.

رضی محله کدخدا: مو نود سال از خدا عمر هِگیتِم هِچ وَخت نِدی یَم:"دُشمن تی دل دوست باباشِه، بیگانه سگ دیوانَه!.

چاپُلا بیجار سر میرآب: وَختی، ای حرفهایَه آدم ایشناوَنِه،  آدم سر اُسبوج می یَرِه!

سِد مَحلّه کَش گرما دیم آدِم: ایشان اَندی کَسِن کَسِنِ رِه پُرَنِن. : اَمِرَره خا فایده ندارِه و ندَشتِه الهی هَندَه هورو!.

ییلاق مِشتی خانم: زمانه طوری بابا دِ اَمِه خوشتِه ییلاقَم شا نوتونیم اَندی خرج گرانا با!.

لَمتر دوروگو مشتی آقا: خدایا تِرِه گواه گَرَم. ای کَلِمه­گِه دِ راست گوتِه دَرِم: "اُشان خوشتِه جیبِ رِه کیسه بُدوتِن.  نه تی دل دوستِن نه می دل دوست".

 چور سَر حاج آقا: تا با چنین قایدَه(قاعده)  با، همیشیک دُشمن، دُشمندی بوکورده، دوست هم دوستی.

تنگدره میرزا آقا توکّل بگوته:

قدیما بی حق نابان گوتِن: " گاو اُشکامِه تِرَرِه گوشت نوبونو -  کُهنه دُشمَند تِرَرِه دوست نوبونو".

الهی آخر و عاقبت همه ما را به خیرا کُن. همه بوگین الهی آمین.

http://roozplus.com/files/fa/news/1397/7/14/95126_198.jpg

http://cdn.lahidjan.com/wp-content/uploads/2015/06/varza-jang-7.jpg

https://cdn.mashreghnews.ir/old/files/fa/news/1390/5/12/83109_934.jpg

گاو نر را به زبان محلي بعضي از نواحي شمال کشور ورزا مي گويند ، "ورزا جنگ" از گذشته هاي دور به هنگام فراغت از كار هاي زراعت و كشاورزي و مناسبتهاي مختلف تر تيب داده شده است .

مشرق-- قبل از مسابقه گاو هاي نر را آ ماده مي كنند و براي اينكار سير خام را به شاخ هاي گاو آغشته میکنند تا ضربات شاخ موثر تر و تيز تر گردد، صاحبان ورزاها دقت زيادي نسبت به اين حيوانات بكار میبرند و پس از آرايش دادن ، ورزا را با طنابي که به  دور گردن حيوان حلقه شده  به ميدان مبارزه مي آورند و با بگردش در آوردن آنها در ميدان مبارزه ورزاها حمله ورمي شوند و يكديگر را مي فشارند.

گاوداران نزديك آنها قرار گرفته و گاوهاي جنگي خود را تحريك ميكنند و جنگ انقدر ادامه دارد تا آنكه يكي از ورزاها فرار كند، يا بيفتد و يا اينكه شديدا مجروح يا مقتول شود.

منبع:

https://www.mashreghnews.ir/news/60146/%D8%B9%DA%A9%D8%B3-%D8%AC%D9%86%DA%AF-%DA%AF%D8%A7%D9%88%D9%87%D8%A7